Diabelski pakt, czyli o porozumieniu Ribbentrop-Mołotow

Współpraca obydwu państw nie rozpoczęła się w 1939 r. Do zawarcia pierwszego układu sowiecko-niemieckiego doszło w 1922 r. w Rapallo we Włoszech. W tym samym roku został zawarte porozumienie dotyczące współpracy wojskowej. W jego ramach Niemcy zobowiązały się m.in. dostarczyć uzbrojenie i amunicję dla wojsk sowieckich oraz zapewnić im instruktorów wojskowych. Z kolei na terenach poligonów udostępnionych przez Związek Sowiecki Niemcy mieli możliwość testowania i dalszego udoskonalania samolotów, czołgów, czyli tych rodzajów sił zbrojnych, których zgodnie z postanowieniami traktatu wersalskiego z 1919 r. Niemcom nie wolno było posiadać. Innym elementem było kształcenie kadry oficerskiej. W 1930 r. w niemieckich uczelniach wojskowych znalazło się blisko 140 oficerów Armii Czerwonej. Co ciekawe, wykładowcami byli m.in. przyszli feldmarszałkowie Rzeszy Friedrich Paulus i Erich von Manstein.

Po dojściu Hitlera do władzy w 1933 r. współpraca wojskowa, pomiędzy Niemcami a Rosją Sowiecką została przerwana. Do wiosny 1939 r. wydawało się, ze różnice ideologiczne uniemożliwią wzajemne porozumienie. W końcu górę jednak wzięła pragmatyka geopolityczna. Kluczowym momentem okazało się wygłoszenie przez Stalina w dniu 10 marca 1939 r. tzw. „kasztanowej mowy”. Ku zdumieniu wielu uczestników zjazdu partii, sowiecki dyktator, analizując zagadnienia polityki zagranicznej, przedstawił III Rzeszę w lepszym świetle niż resztę państw. Stwierdził m.in., że pakt antykominternowski nie jest wymierzony w Związek Sowiecki, lecz w państwa kapitalistyczne. Hitler nie pozostał obojętny na te słowa.

Kolejnym czytelnym znakiem ze strony gospodarza Kremla była zmiana na stanowisku szefa sowieckiej dyplomacji. W maju 1939 r. Maksyma Litwinowa zastąpił Wiaczesław Mołotow. Pod koniec lipca 1939 r. Joachim von Ribbentrop zwrócił się tymi słowami do jednego z sowieckich dyplomatów „Nad Bałtykiem jest dosyć miejsca dla jednych i drugich z nas i interesy rosyjskie bynajmniej nie muszą tam zderzyć się z naszymi. Jeśli chodzi o Polskę, śledzimy dalszy rozwój wydarzeń uważnie i bez namiętności. W razie prowokacji ze strony Polski załatwimy sprawę polską w ciągu tygodnia”. Stalin nie pozostał obojętny na tę propozycję, przekazując 22 sierpnia zgodę na zawarcie porozumienia. Następnego dnia do Moskwy na pokładzie samolotu Focke-Wulfa 200 „Condor” przybył szef niemieckiej dyplomacji Joachim von Ribbentrop. Podróż ta omal nie skończyła się zestrzeleniem samolotu przez sowiecką artylerię przeciwlotniczą. Podczas jego wizyty na Kremlu ustalono treść traktatu oraz dołączonego do niego tajnego protokołu. Podpisy pod nim złożyli w obecności Stalina wspomniani wcześniej Mołotow i von Ribbentrop.

Następstwem paktu był agresja Niemiec na Polskę 1 września 1939 r., która przekształciła się w II wojnę światową. Do niemieckiego najeźdźcy dołączył Związek Sowiecki 17 września 1939 r. Symbolem sojuszu obydwu państw była defilada niemieckiego Wehrmachtu i Armii Czerwonej, która miała miejsce 22 września 1939 r. w Brześciu. W latach 1939-1941 sowieckie NKWD i niemieckie Gestapo ściśle współpracowało w zwalczaniu polskiej konspiracji. Wiosną 1940 r. obydwa państwa totalitarne podjęły działania mające na celu fizyczną eksterminację polskich elit, Niemcy w ramach Akcji AB o Sowieci w ramach Zbrodni Katyńskiej.