„Dzwonię, żeby sprawdzić, czy pan żyje”. Jak wygląda codzienność na oddziale onkologicznym?

- To, że się pacjent dowiaduje o chorobie to jest jedna rzecz - mówi profesor Wojciech Polkowski, chirurg onkolog. - Zupełnie druga sprawa to hospitalizacja, której czas zależy od sposobu terapii pacjenta. Kiedy to kwestia operacji, to pobyt zajmie najwyżej kilka dni, chemia - podobnie. Ale chorzy leczeni radioterapią muszą być na oddziale cały czas - to nieraz pobyty wielomiesięczne, nawet do roku.

Kiedy wyobrażam sobie, że z dnia na dzień miałabym dostać informację "od jutra zostawiasz całe swoje życie i wracasz do niego pod koniec 2023", aż ciarki przechodzą mi po plecach. Problem z poradzeniem sobie z własną chorobą to jedno, ale izolacja od bliskich, od społeczności, od własnego życia - to już zupełnie co innego. Doświadczyliśmy tego nieprzyjemnego uczucia podczas lockdownów – jednak w nieporównywalnie mniejszym zakresie i natężeniu. Nam przecież często towarzyszyła rodzina, a poza tym byliśmy we własnych gościnnych i przytulnych czterech ścianach – a mimo to nie było to dla nas nic łatwego.

- Często się zdarza, że pacjenci zwyczajnie nie wierzą swoim emocjom, starają się jakoś je w sobie zdusić, w imię źle pojętego radzenia sobie chcą na siłę od nich odcinać i od tego wariują im procesy poznawcze - mówi psycholożka Agnieszka Weremczuk. Tymczasem ta reakcja jest zdecydowanie adekwatna do sytuacji, bardzo na miejscu. Przy nowotworach bezsilność, lęk, strach, beznadzieja - one po prostu na niektórych etapach są i będą. Zupełnie naturalnie.

Słowo klucz to tutaj psychosomatyka – ostateczny dowód na to, że rozdzielanie ciała i umysłu to niekoniecznie trafiony koncept. Chodzi o choroby, które są pośrednio spowodowane przez nasz sposób emocjonalnego przetwarzania rzeczywistości. Już starożytni zwracali na to uwagę – według Galena kobiety melancholijne zapadały na raka piersi znacznie częściej. Tą koncepcję w latach 80. przypieczętował Temoshok ustanawiając „osobowość typu C” – pewien typ ludzi, którzy dzielą te same cechy i częściej zapadają na raka. Jak pisze Jacek Olszewski, to często osoby bardzo bierne, bezradne, tłumiące w sobie negatywne emocje. Z punktu widzenia relacji świetnie się z nimi współpracuje, bo nie brak im uprzejmości i w razie czego zawsze się poświęcą lub wezmą całą winę na siebie – ale z negatywnymi wewnętrznymi skutkami zostają zupełnie same. Z czysto psychologicznego punktu widzenia cechuje je skłonność do samotnictwa, a także wypieranie swoich emocji i zaprzeczanie im – i te trzy czynniki są uważane za mogące być odpowiedzialne za rozwój raka.

- To tłumienie w sobie jest zdecydowanie najgorsze – mówi Bohdan, który za sobą ma wygraną batalię z białaczką. - Trzeba się z nimi spotkać, pozwolić sobie je odczuć i dać odejść.

Kiedy się przejdzie przez ten stan, nagle okazuje się, że mamy w ręku olbrzymie zasoby zupełnie niedostępne dla wszystkich "zwykłych" ludzi - jedyne, czego na oddziale z pewnością nie brakuje, to czas. Nagle okazuje się, że zaniedbane przez lata pasje, ukochane hobby, które gdzieś zniknęły powracają na swoje miejsce.

- Każdy z nas głęboko w środku wie co mu służy, a co niekoniecznie. Tyle, że w zwykłym, dosyć szybkim zwykle rytmie życia jest trudno z owej wiedzy jakoś skorzystać - bo rodzina, bo stresy, bo praca, bo dom... a my sami zawsze na ostatnim miejscu. Czasem wystarczy jedno moje pytanie - co pani kiedyś sprawiało radość? I jakaś szufladka w mózgu nagle się otwiera i wraca stara miłość, niosąc odsiecz - opowiada psycholożka.

To, na co ludzie nagle odnajdują czas podczas pobytu na oddziale to też życie duchowe.

- Wiadomo, że na samym początku rozmawia się z pacjentami o tym pozbawieniu kontaktu z zewnętrznym światem - mówi ks. Michał Gałus, kapelan SPSK1. - Jednak zdarzają się niesamowite przemiany. Im dłużej ktoś na takim oddziale przebywa, tym większego nabiera dystansu do pozostawionej za drzwiami szpitala codzienności. Dzieje się w nim potężne przewartościowanie.

Na szczęście psychologia jest po naszej stronie – badania jednoznacznie wykazują, że tego typu zdarzenie o charakterze traumatycznym może pociągać za sobą nie tylko negatywne, ale także paradoksalnie pozytywne skutki.

- Występowanie pozytywnych zmian po traumie określane jest mianem potraumatycznego wzrostu lub rozwoju (posttraumatic growth) – pisze prof. dr hab. Nina Ogińska Bulik z Instytutu Psychologii Uniwersytetu Łódzkiego. - Obejmuje on między innymi bardziej pozytywne spostrzeganie własnej osoby, głębsze relacje z innymi, docenianie życia i zmiany w sferze duchowej. W wyniku tych wszystkich podjętych działań mających na celu poradzenie sobie z doświadczonym zdarzeniem człowiek może przejawiać wyższy niż przed traumą poziom funkcjonowania.

Bohdanowi lekarze nie dawali nawet pół roku życia.

- Dostałem wtedy niesamowitego „kopa” do działania – opowiada. Teraz, z perspektywy czasu, już spokojnie. - Medycznie byłem już, jak to się mówi, „wyzerowany”, jechałem praktycznie na samej adrenalinie. Z dnia na dzień przestałem się bać, czułem taką wielką moc, że mogę wszystko. Dociskałem mnóstwo zawodowych rzeczy, spędzałem czas z moją dziewczyną Gosią, która bardzo mnie wtedy wspierała, mając cały czas z tyłu głowy tykający zegar. Kiedy w końcu otrzymałem informację, że pojawiła się jakaś eksperymentalna metoda leczenia, to pani, która do mnie dzwoniła praktycznie chciała sprawdzić, czy ja w ogóle jeszcze żyje.

Technologia w medycynie od tamtego czasu bardzo się rozwinęła – wtedy, 15 lat temu jego choroba była całkowicie śmiertelna. Teraz, przy odpowiednio wczesnym wykryciu jest duża szansa na wyjście z niej.

- Wtedy cały mój „power”, który ładowałem w życie przekierowałem w walkę. To, że się udało z ta terapią, to był ślepy traf – albo cud. Szanse 50/50. Jednego dnia moja śledziona była 100 razy większa niż powinna być, miałem brzuch jak kobieta w 6 miesiącu ciąży. Potem sama się zmniejszyła do zwykłych rozmiarów – takie rzeczy potrafi ludzki organizm.

Kim jest człowiek opuszczający mury tej pustelni – oddziału onkologii?

- Powiem szczerze, że pierwszy rok po wyjściu to okres czasem trudniejszy niż samo leczenie – mówi Bohdan. - Ciało wyniszczone, stabilność psychiczna żadna, w tym powrocie do rzeczywistości rachunek za prąd potrafi wykończyć – normalne problemy urastają do rangi niewykonalnych. Ale masz coś w sobie, czego nie miałeś wcześniej – przestajesz się bać. To bardzo paradoksalne, ale badania to potwierdzają – kiedy zaakceptujesz śmierć, żyjesz dłużej.