Geopolityka papieża. Felieton dr Grzegorza Gila

W warunkach Polski geopolityczne myślenie sprowadza się bardzo często do stosowania wyszukanych teorii i budowania (a)historycznych analogii. Trzeba przy tym pamiętać, że polska myśl geopolityczna rodziła się w bólach utraty niepodległości, zadając pytania o przyczyny upadku Rzeczpospolitej (nawiasem mówiąc, ówczesny papież Pius VI pobłogosławił państwom zaborczym w walce z polską anarchią, chcąc zachowania kościelnych przywilejów w Rzplitej). Tak czy inaczej, we współczesną geopolitykę Polacy „grają” dopiero od nieco ponad 100 lat (odzyskanie państwowości), choć połowa tego okresu to zależna forma polskiej państwowości (PRL) i co najwyżej rola zbiorowego sekundanta w geopolityce Moskwy.

Leżąca w strefie zgniotu Polska, doświadczona boleśnie przez fronty obu wojen światowych, zasługuje na elity polityczne, które nie tylko studiują geopolitykę, ale także wariantują, myśląc krytycznie w kategoriach długofalowych i ponadpartyjnych, a nie partyjnych i kampanijnych (wybory). Nie mam wątpliwości, że analizy geopolityczne powinny być elementem nowoczesnej edukacji obywatelskiej, która spowoduje, że Polska nie będzie w geopolitycznym „niedoczasie”, w jakim zdaje się być pomimo akcesu do struktur euroatlantyckich. Pokój zawsze ma swoją cenę, a rzeczywistość międzynarodowa jest dynamiczna i bardzo złożona. Choć polskie myślenie o geopolityce wokół wojny na Ukrainie jest binarne i sprowadza się albo do pomagania Ukraińcom ile się da (uwspółcześniona koncepcja „federacyjna”), albo do unikania niepotrzebnego wciągania w wojnę z Rosją („antykoncepcja”), Polsce potrzebna jest bardziej zniuansowana perspektywa, która operuje na kilku poziomach. Z pewnością wymaga ona jednak wyzwolenia się z myślenia w kategoriach determinizmu historycznego oraz z okowów ideologicznych afiliacji partii aktualnie rządzącej Polską.

Swoją drogą, ciekawi mnie, jakie stanowisko w sprawie wojny Rosji na Ukrainie i pomagania tej ostatniej zająłby święty Jan Paweł II, który marzył o pielgrzymce do Rosji... „Dwuznaczną” (papież jest przecież głową państwa miasta Watykan oraz zwierzchnikiem Kościoła katolickiego jednocześnie) postawę w tym temacie prezentuje jego następca (papież Franciszek), choć na pewno znajdą się zwolennicy bardziej złośliwej interpretacji terminu „dwuznaczności”. Jego pontyfikat (2013) niemal w całości nakłada się na rosyjską agresję na Ukrainę oraz próby zbliżenia z patriarchą Cyrylem. W ostatnich dniach papież powtórzył swoją gotowość do spotkania z Putinem. Zainteresowanie Watykanu rozwiązywaniem sytuacji spornych nie powinno dziwić. Dyplomacja watykańska niejednokrotnie wykazywała się kunsztem mediatora (np. w stosunkach USA z Kubą), ale w tym przypadku wizyta w Moskwie byłaby bardzo ryzykowna. Jakby tego było mało, omylny w kwestiach geopolityki i wojskowości papież zasugerował nawet, że obecny kryzys jest wynikiem „szczekania” NATO u drzwi Rosji i wyścigu zbrojeń, który prowadzi do, jak zwykł mawiać, trzeciej wojny światowej „w kawałkach”. Tak czy inaczej, jeśli strona rosyjska odpowiedziałaby pozytywnie na ofertę Franciszka, mielibyśmy szansę na historyczną wizytę papieża w Rosji (jedną z możliwych dat byłby 9 maja...) Pamiętam, jak przed kilkoma laty Franciszek złamał protokół dyplomatyczny, upadając na kolana przed przywódcami targanego wojną domową Sudanu Południowego i błagając ich o pokój... Na (nie)szczęście, jak donoszą media watykańskie, papież czeka obecnie na zabieg „infiltracji kolana”, uskarżając się na dokuczliwy ból, który zapewne uniemożliwia dalekie podróże (z klękaniem włącznie) oraz łamanie protokołu… geopolitycznego.