Lotnisko na Bronowicach. Sto lat temu wzbił się w powietrze pierwszy samolot zbudowany w Lublinie

19 czerwca 1921 r. z lotniska na Bronowicach wystartował pierwszy samolot Ansaldo A.1 Balilla wyprodukowany w Zakładach Mechanicznych Emila Plagego i Teofila Laśkiewicza w Lublinie.

- To wielka chluba dla Lublina - podkreśla Jacek Woźniak, właściciel firmy Elmax i fundator Fundacji Lotniczy Lublin. - Sto lat temu w Lublinie, w Polsce zniszczonej rozbiorami i pierwszą wojną światową, w tym miejscu wystartował pierwszy samolot zbudowany w Polsce – dodaje przedsiębiorca i pasjonat lotnictwa.

Pierwszy lot miał charakter typowo techniczny. Budowniczym chodziło o to, żeby sprawdzić możliwości maszyny i poprawić ewentualne niedociągnięcia. W sumie w Polsce zbudowano 58 samolotów Ansaldo.

Na maszynie tego typu zginął Adam Haber-Włyński, jeden z pierwszych polskich asów przestworzy. Podczas wykonywania akrobacji na nowym samolocie jego maszyna zawadziła o ziemię. Do wypadku doszło 21 lipca 1921 r. Takich tragedii było więcej. Stąd samoloty produkowane w Lublinie niekiedy nazywano „latającymi trumnami”.

- Było kilka wypadków śmiertelnych. Ze źródeł wiemy, że były też przypadki sabotażu - wyjaśnia Andrzej Stachyra, prezes Fundacji Lotniczy Lublin.

Wzloty i upadki lubelskiego przemysłu lotniczego będzie można oglądać na wystawie przygotowywanej w byłych hangarach fabryki Plagego i Laśkiewicza przy ul. Wrońskiej 2. Właścicielem obiektu jest firma Elmax. Wnętrza przez długi czas były wynajmowane przez sklep z używaną odzieżą. W tej chwili budynek jest rewitalizowany. Prace z zewnątrz zostały zakończone. Trwa wykańczanie wnętrz. W środku powstanie sklep z oświetleniem i kącik pamięci z makietami samolotów, które były tu produkowane. Prace mają się zakończyć jeszcze w tym roku.

Żeby historia latała

Lotnicze tradycje regionu kontynuuje PZL-Świdnik, którego właścicielem jest włoska grupa Leonardo. Firma jest największym dostawcą śmigłowców dla polskiego wojska. Przedsiębiorstwo zabiega o udział w programach Kruk i Kondor. Ich celem jest budowa dla polskich sił zbrojnych nowych śmigłowców uderzeniowych i do zwalczania okrętów. W tym roku PZL-Świdnik świętuje 70-lecie.

Na wskrzeszenie przedwojennych konstrukcji stawia Henryk Wicki, budowniczy samolotów. Razem z przedsiębiorcą Janem Kidajem otworzył w nowy warsztat. Firma KW Aero zajmuje się budową „latających kabrioletów” wzorowanych na przedwojennych konstrukcjach.

- Chcemy, żeby historia latała, a nie stała w muzeum - wyjaśnia inżynier. To Henryk Wicki stoi za budową samolot RWD-8. Maszyna powstała w oparciu o przedwojenną dokumentację techniczną. Swoje umiejętności szlifowali na niej młodzi uczniowie szkoły pilotów w Świdniku.

Po wojnie konstrukcja na lata zniknęła z polskiego nieba. Pierwszy od wybuchu wojny lot RWD-8 w Świdniku odbył się w październiku ubiegłego roku. Właśnie powstaje drugi egzemplarz maszyny. Budowniczy zapowiada, że w powietrze wzbije się w lipcu.

- W planach mamy także odbudowę samolotu Lublin RXIIID. Chcemy uruchomić produkcję komercyjną – zapowiada Henryk Wicki.

Oryginalnie Lublin RXIIID był produkowany w lubelskiej Fabryce Plagego i Laśkiewicza w latach 1931-1934. Uważany jest za jedną z najlepszych polskich przedwojennych konstrukcji lotniczych. Z okazji jubileuszu makieta samolotu zawisła nad ul. Bramową na Starym Mieście. Osoby zainteresowane historią maszyn latających powinny wybrać się na Pl. Litewski, gdzie mieści się wystawa archiwalnych zdjęć zakładów lotniczych, samolotów i dawnego Lublina.