Na ratunek ruinom. Eksperci z całej Europy z projektu RUINS dyskutowali o ruinach i opracowali uniwersalny model ich ochrony

Nad problemem debatowało ponad 140 specjalistów z Polski, Czech, Chorwacji, Włoch, Słowacji oraz Słowenii podczas międzynarodowej konferencji poświęconej projektowi RUINS. Obrady zorganizowano zdalnie na Wydziale Budownictwa i Architektury Politechniki Lubelskiej, w której zebrali się gospodarze, będący organizatorami wydarzenia.

Europa liczy ponad kilka tysięcy zabytkowych ruin, które są zagrożone, bo znajdują się w stanie ciągłej destrukcji, co wynika m.in. z braku dobrej ochrony przed szkodliwymi warunkami atmosferycznymi. Techniczna ich ochrona jest trudna do zorganizowania i niezwykle kosztowna, zwłaszcza, kiedy taka ruina nie jest uważana za atrakcyjną formę obiektu historycznego. Coraz częściej ludzie domagają się odbudowy ruin, zamieniają je np. w hotele, biura, muzea czy restauracje, a takie odrestaurowane rekonstrukcje bezpowrotnie niszczą to, co autentyczne i zakorzenione w historii.

- Współpraca sześciu krajów o różnych tradycjach i doświadczeniach umożliwiła opracowanie uniwersalnego modelu, który może być stosowany w całej Europie. Przez blisko 3 lata prowadziliśmy badania dokumentacji i oceny stanu technicznego ruin oraz działań konserwatorskich - mówił koordynator projektu RUINS prof. Bogusław Szmygin, kierownik Katedry Konserwacji Zabytków Politechniki Lubelskiej i wymienia, że takie badania wykonano m.in. na zamku w Janowcu nad Wisłą, forcie Bzovik na Słowacji, Villi Beatrice d'Este we Włoszech czy kościele St. Stošija w Zadarze. - W efekcie stworzyliśmy katalog nowoczesnych, atrakcyjnych form wykorzystania, zarządzania i ochrony ruin w ich obecnej formie, przy jednoczesnym zachowaniu ich wartości historycznej – dodał.

Dzięki kompleksowym planom zarządzania ruinami właściciele, zarządcy jak i władze będą mogli w pełni wykorzystać potencjał ekonomiczny obiektów do regionalnego rozwoju gospodarczego, zachowując średniowieczną autentyczność ruin jako dziedzictwa kulturowego.

– Innowacyjność naszych rozwiązań polega na wyjściu poza problemy techniczne i stworzeniu zintegrowanego modelu, który łączy w sobie trzy elementy: współczesne użytkowanie, nowoczesne zarządzanie i zrównoważoną ochronę ruin – mówił prof. Szmygin.

Wg naukowców nie każdą ruinę jednak od razu trzeba odbudować do formy kompletnego zabytku.

- Nie należy ich odbudowywać z wielu względów. Przede wszystkim dlatego, że są to obiekty, o których nie wiemy jak w rzeczywistości wyglądały, w związku z tym nie potrafimy odtworzyć formy, do której one powinny być odbudowane, żeby to była forma prawdziwa – tłumaczy koordynator.

Wśród analizowanych i omawianych obiektów były m.in. ruiny janowieckiego zamku bastejowego wzniesionego na początku XVI. To właśnie w Janowcu nad Wisłą ma powstać muzeum ruin jako przykład odpowiedniego zagospodarowania architektonicznego dziedzictwa kultury.

- Koncepcja tego muzeum to wykorzystanie przestrzeni w ruinach, częściowo już odbudowanej i utworzenie tam przestrzeni ekspozycyjnej - mówił dr Piotr Kondraciuk, dyrektor Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym i tłumaczył, że dzięki takiemu rozwiązaniu będzie można połączyć to, co istnieje z fotografiami i wizualizacjami obiektów ruin, które znajdują się np. na terenie Europy. Muzeum ruin miałoby powstać w ciągu najbliższych lat.