Płomiennica zimowa to jadalny grzyb, który znajdziesz zimą. Urośnie też w ogrodzie. Jak wygląda zimówka i gdzie rośnie? To tzw. grzyby enoki

Zima może wydawać się nietypową porą na grzybobranie, ale jeśli tylko nie jest mroźna, to również wtedy rosną w Polsce grzyby jadalne. Jednym z popularnych gatunków jest płomiennica zimowa, uznawana za smaczny i wartościowy grzyb. Jej uprawiana forma jest sprzedawana jako grzyby enoki, które są popularne w kuchni chińskiej i japońskiej. Różnią się one jednak od „dzikiej”, czyli rosnącej naturalnie w Polsce, płomiennicy zimowej.
Ten grzyb jest znany również pod innymi nazwami, takimi jak:

• opieńka aksamitnotrzonowa
• zimówka aksamitna,
• zimówka aksamitnotrzonowa,
• zimówka płomiennica,
• kółkorodek aksamitnotrzonowy,
• monetka aksamitna.

Poznaj: Fakty i mity o grzybach. Sprawdź, w co nie wierzyć!

Płomiennica zimowa (Flammulina velutipes) charakteryzuje się żółtopomarańczowym kolorem kapelusza, który rzeczywiście może kojarzyć się z płomieniem. W praktyce mogą one być też brązowawe. Centralna część jest ciemniejsza. Młode grzyby mają półkuliste kapelusze, u starszych są płaskie. Pod spodem znajdują się blaszki – są one nierówne i dość rzadkie, przyrastają do trzonu. Dojrzałe owocniki produkują białe zarodniki.
Trzon jest ciemnobrązowy, niemal czarny (szczególnie w dolnej części i u starszych okazów), o jakby zamszowej czy aksamitnej powierzchni, co jest bardzo charakterystyczne dla tego gatunku. Bywa zakrzywiony, spłaszczony i nie zawsze jest osadzony w centralnej części kapelusza. Nie ma pierścienia. U młodych okazów jest pełny, w starszych – pusty w środku. Trzony bywają zrośnięte u podstawy po kilka i tworzą wiązki.
Podczas wilgotnej pogody, płomiennice są śliskie, jakby pokryte śluzowatą substancją.

Płomiennice zimowe teoretycznie rosną późną jesienią i wczesną zimą, jednak jeśli tylko nie ma mrozów (które zresztą potrafią przetrwać), to pojawiają się nawet do marca. Podczas takich zim, jakie mamy w ostatnich latach, można je spotkać przez cały ten okres. Warto wiedzieć, że jest też płomiennica letnia, która również jest jadalna, ale występuje latem i jesienią.

Płomiennica zimowa rośnie na drzewach, ale także na pniach ściętych drzew i innym martwym drewnie. Czasem może wyglądać, jakby rosła w podłożu, ale i tam bytuje na drewnie, zagrzebanym w ściółce. Najczęściej rośnie na wierzbach i topolach, ale nie jest wybredna i można ją spotkać także na wielu innych drzewach liściastych (znacznie rzadziej – iglastych). Warto się za nią rozglądać również na: bukach, brzozach, jesionach, wiązach, klonach, lipach, jarzębinach (jarząbach pospolitych), a także drzewach i nawet krzewach owocowych. Na płomiennice można wybrać się nie tylko dla lasu, ale także parku, a nawet… do ogrodu. Szczególnie chętnie pojawiają się w miejscach w wilgotnych, znajdujących się w pobliżu zbiorników wodnych, ale nie jest to reguła.

Ten grzyb ze względu na okres występowania nie ma wielu konkurentów, ale jest kilka gatunków, z którymi można pomylić płomiennicę zimową. Należy do nich m.in.:

• hełmówka jadowita – ma gęściej ułożone blaszki i jasny trzon (ale ciemny u podstawy), pusty w środku i pokryty jasnymi włókienkami. Może być widoczna pozostałość pierścienia. Nieco różni się okres występowania, bo hełmówka rośnie do przymrozków, ale przy anomaliach pogodowych, może pojawić się w tym czasie co płomiennica zimowa. Preferuje drzewa iglaste, ale możne też występować na liściastych. To grzyb silnie trujący, nawet śmiertelnie;
• łuskwiak zmienny – również ma gęściej ułożone blaszki i jaśniejszy trzon, pokryty łuseczkami i z widocznym pierścieniem; rośnie od kwietnia do listopada-grudnia (wiele zależy od pogody). To grzyb jadalny;
• maślanka wiązkowa – ma jaśniejszy kapelusz i jasne, gęsto ułożone i delikatne blaszki, trzon jest w środku pusty, a widoczną pozostałością pierścienia; często rośnie w wiązkach (podstawy trzonów są zrośnięte). To grzyb trujący (powoduje zatrucia pokarmowe), ma gorzki smak. Można go spotkać od wiosny do późnej jesieni.

Charakterystyczne jest również to, że płomiennice mają jasne zarodniki a pozostałe gatunki – ciemne (zarodniki wysypują się spomiędzy blaszek, a ich kolor najłatwiej sprawdzić wytrząsając je nad kartką papieru). Nigdy nie jedzmy grzybów, których identyfikacji nie jesteśmy pewni, a jeśli dopiero zaczynamy przygodę z płomiennicami, upewnijmy się co do tego, np. w grupie grzybiarskiej (lub wybierzmy się na grzybobranie z doświadczoną osobą, która zna ten gatunek).

Z „zimówki” jada się tylko kapelusze, bo trzon jest bardzo łykowaty. Mają delikatny smak, ale należy je jeść po obróbce termicznej. Płomiennice można gotować, smażyć i dusić, podawać w postaci zupy czy sosu, a także jako dodatek do różnych potraw. Można z nich też przygotować rodzaj kotletów, czyli panierowane w bułce tartej. Nadają się także do marynowania.

Płomiennica zimowa jest utożsamiana z odmianą azjatyckich grzybów enoki (enokitake), które można kupić także w polskich sklepach. Ich wygląd różni się znacząco od płomienicy – grzyby enoki są jasne, mają mocno wydłużone trzony i niewielkie kapelusze. Wynika to przede wszystkim z tego, że są uprawiane, i to w specyficznych warunkach (bez dostępu światła i z wysokim udziałem dwutlenku węgla w powietrzu). Okazuje się jednak, że genetycznie te grzyby są odmiennym gatunkiem, nazwanym przez badaczy Flammulina filiformis. Powszechnie jednak są utożsamiane z płomiennicami zimowymi.

Poznaj też: Polskie grzyby mun, czyli uszaki bzowe, które również rosną zimą

Można również spróbować samodzielnie wyhodować płomiennicę zimową. Jej grzybnię, sprzedawaną najczęściej w postaci kołków, należy zaszczepić pniu po ściętym drzewie liściastym, znajdującym się w zacienionym, wilgotnym miejscu. Zgodnie z informacją producenta zbiorami można się cieszyć prze kilka lat, a trzeba na nie czekać od pół roku do roku. Grzybnię można zaszczepiać od wiosny do jesieni.

Wyciągi z płomiennicy mają właściwości korzystne dla zdrowia. Między innymi wspierają układ odpornościowy, ale też nerwowy i krwionośny. Mają też działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne.