Pokojowa Nagroda Nobla 2022 przyznana. Laureatami zostali Aleś Bialacki, rosyjski Memoriał oraz ukraińskie Centrum Wolności Obywatelskich

Norweski Komitet Noblowski postanowił przyznać Pokojową Nagrodę Nobla za rok 2022 jednej osobie i dwóm organizacjom. Wyróżnienie otrzymali obrońca praw człowieka Aleś Bialacki z Białorusi, rosyjska organizacja praw człowieka Memoriał oraz ukraińska organizacja praw człowieka Centrum Wolności Obywatelskich.

Laureaci Pokojowej Nagrody reprezentują w swoich krajach pochodzenia społeczeństwo obywatelskie. Od wielu lat promują prawo do krytyki władzy i ochrony podstawowych praw obywateli. Podjęli niezwykły wysiłek, aby dokumentować zbrodnie wojenne, łamanie praw człowieka i nadużycia władzy. Razem pokazują znaczenie społeczeństwa obywatelskiego dla pokoju i demokracji - wskazano w werdykcie.

W swoim uzasadnieniu Norweski Komitet Noblowski wskazał, że Aleś Bialacki był "jednym z inicjatorów ruchu demokratycznego, który powstał na Białorusi w połowie lat 80. XX wieku".

Poświęcił swoje życie na promowanie demokracji i pokojowego rozwoju w swoim rodzinnym kraju. Założył między innymi organizację Wiasna (wiosna) w 1996 roku w odpowiedzi na kontrowersyjne zmiany konstytucji, które dały prezydentowi [Alaksandrowi Łukaszence - red.] władzę dyktatorską i wywołały masowe demonstracje. Wiasna udzieliła wsparcia uwięzionym demonstrantom i ich rodzinom. W następnych latach Wiasna przekształciła się w szeroko zakrojoną organizację praw człowieka, która dokumentowała i protestowała przeciwko stosowaniu przez władze tortur wobec więźniów politycznych - podkreślono w werdykcie.

Wskazano również, że białoruskie władze wielokrotnie próbowały uciszyć Alesia Bialackiego.

Był więziony od 2011 do 2014 roku. Po masowych demonstracjach przeciwko reżimowi w 2020 roku został ponownie aresztowany i jest przetrzymywany bez procesu. Pomimo ogromnych trudności osobistych Bialacki nie ustąpił ani na krok w swojej walce o prawa człowieka i demokrację na Białorusi - napisano.

Już po ogłoszeniu werdyktu przewodnicząca Norweskiego Komitetu Noblowskiego Berit Reiss-Andersen przyznała, że Komitetowi nie udało się skontaktować z Alesiem Bialackim, który przebywa obecnie w białoruskim więzieniu za swoją działalność opozycyjną, aby przekazać mu wiadomość o otrzymaniu Pokojowej Nagrody Nobla.

Mam nadzieję, że ta wiadomość do niego dotrze i doda mu nowej odwagi. Teraz wieści szybko rozchodzą się po świecie - oznajmiła Reiss-Andersen.

Wcześniej wyraziła nadzieję, że przyznanie Bialackiemu Pokojowej Nagrody Nobla przyczyni się do wypuszczenia działacza z więzienia. Bialacki jest oczekiwany w Oslo 10 grudnia, gdzie odbędzie się ceremonia wręczenia nagrody.

Norweski Komitet Noblowski uhonorował Pokojową Nagrodą Nobla także rosyjską organizację praw człowieka Memoriał, która została założona w 1987 roku przez obrońców praw człowieka w byłym Związku Radzieckim, którzy "chcieli, aby ofiary represji komunistycznego nigdy nie zostały zapomniane".

Memoriał opiera się na założeniu, że konfrontacja z przeszłymi zbrodniami jest niezbędna w zapobieganiu nowym - czytamy w uzasadnieniu werdyktu.

Po upadku Związku Radzieckiego Memoriał stał się największą organizacją praw człowieka w Rosji. Oprócz utworzenia centrum dokumentacji ofiar okresu stalinowskiego, Memoriał gromadził i usystematyzował informacje na temat ucisku politycznego i łamania praw człowieka w Rosji. Memoriał stał się najbardziej miarodajnym źródłem informacji o więźniach politycznych w rosyjskich aresztach. Organizacja stoi również na czele działań na rzecz zwalczania militaryzmu oraz promowania praw człowieka - napisano.

Pokojowa Nagroda Nobla za rok 2022 przyznana została także ukraińskiemu Centrum Swobód Obywatelskich, które założono w Kijowie w 2007 roku w celu wspierania praw człowieka i demokracji na Ukrainie. Misją Centrum jest wzmacnianie ukraińskiego społeczeństwa obywatelskiego i wywieranie presji na ukraińskie władze, by uczyniły z Ukrainy pełnoprawną demokrację.

W noblowskim werdykcie wskazano, że po rozpoczęciu rosyjskiej inwazji na Ukrainę w lutym 2022 r. kijowskie Centrum Wolności Obywatelskich "zaangażowało się w działania mające na celu zidentyfikowanie i udokumentowanie rosyjskich zbrodni wojennych na ukraińskiej ludności cywilnej".

Centrum, we współpracy z międzynarodowymi partnerami, odgrywa pionierską rolę w pociąganiu winnych do odpowiedzialności za swoje zbrodnie - podkreślono.

Przyznając Pokojową Nagrodę Nobla za rok 2022 Alesiowi Bialackiemu, Memoriałowi oraz Centrum Wolności Obywatelskich, Norweski Komitet Noblowski pragnie uhonorować trzech wybitnych orędowników praw człowieka, demokracji i pokojowego współistnienia w sąsiednich krajach: Białorusi, Rosji i Ukrainie. Dzięki konsekwentnym działaniom na rzecz wartości humanistycznych, antymilitaryzmu i zasad prawa tegoroczni laureaci ożywili i uhonorowali wizję pokoju i braterstwa między narodami Alfreda Nobla – wizję najbardziej potrzebną w dzisiejszym świecie - napisano w werdykcie.

lena