Prehistoryczny Lublin sprzed milionów lat był na dnie oceanu. Jakie dinozaury pływały po jego ulicach?

Zaczynamy naszą podróż aż 750 milionów lat temu - w okresie proteozoiku. Pokrywa lodowa skuwała wtedy całą naszą planetę podczas największej epoki lodowcowej znanej na Ziemi. W tym okresie jednak pojawiły się na niej nowe rodzaje życia, takie jak algi czerwone czy zielone.

600 milionów lat superkontynent Pangea skupiał wszystkie obszary lądowe, a Polska znajdowała się na jego północnym brzegu. Życie w morzu ewoluowało, a organizmy wielokomórkowe dopiero zaczynały się pojawiać.

Ten okres to wczesny kambr - właśnie nastąpiło masowe wymieranie. Zapis kopalny wskazuje na gwałtowną ekspansję życia zwierząt w morzu, znaną jako „eksplozja kambryjska”. Zwierzęta zaczynają ewoluować muszle i egzoszkielety - to właśnie je znajdujemy dziś w postaci skamielin.

450 milionów lat temu mieliśmy do czynienia z późnym ordowikiem. Morza były wtedy bardzo zróżnicowane, pojawiły się także pierwsze rafy koralowe.

Glony są jedyną rośliną wielokomórkową, a na lądzie wciąż nie ma złożonego życia.

Sylur przyniósł kolejne masowe wymieranie, które zniszczyło prawie połowę gatunków bezkręgowców morskich. Pojawiają się pierwsze rośliny lądowe, zaczynając od brzegu oceanu. Rośliny rozwijają unaczynienie, zdolność do transportu wody i składników odżywczych przez swoje tkanki. Życie w oceanach staje się coraz większe i bardziej złożone, a niektóre stworzenia opuszczają rafy i "wychodzą" na ląd.

400 mln lat temu trwał dewon, a wraz z nim życie na lądzie stało się znacznie bardziej złożone. Wtedy właśnie zaczęły różnicować się owady. Ryby zaś wykształciły sobie mocne płetwy, które ostatecznie przekształciły się w kończyny. Pierwsze kręgowce chodzą po lądzie. Oceany i rafy koralowe są siedliskiem różnorodnych ryb, rekinów, skorpionów morskich i głowonogów.

Masowe wymieranie okresu karbonu zaszkodziło życiu morskiemu, ale organizmy lądowe przystosowały się do niego znakomicie. Rośliny rozwinęły systemy korzeniowe, które pozwoliły im urosnąć i przenieść się w głąb lądu. Poziom tlenu atmosferycznego znacznie wzrósł, gdy rośliny rozprzestrzeniły się na lądzie. Wyewoluowały także wczesne gady, które "za chwilę" staną się dinozaurami.

Trias upłynął naszej planecie na odbudowie po największym masowym wymieraniu w jej historii, w którym z jej powierzchni zniknęło aż 90% gatunków. Wtedy właśnie zaczynają pojawiać się małe dinozaury - terapsydy i archozaury, a także pierwsze latające kręgowce.

Sądząc po skamieniałościach, dominującym gatunkiem na terenie naszego województwa, jak również całej Polski był wtedy grallator:

Jego nazwa oznacza tyle, co „szczudłonogi wędrowiec” i odwołuje się do bocianów i czapli.

W okresie jury lubelskie skryte było częściowo pod wodami ciepłego oceanu, jako że tereny dzisiejszej Polski stanowiły linię brzegową ówczesnego kontynentu.

W tamtym czasie życie w oceanach było zróżnicowane, a cała planeta - bardzo ciepła. Dinozaury rozwijały się wraz z ewolucją pierwszych ssaków i ptaków.

W okresie kredy około 100 milionów lat temu dinozaury nadal ewoluowały. Pojawiły się też współczesne grupy ssaków, ptaków i owadów. Polska zaś w większości tkwiła na dnie oceanu. Gdybyśmy wtedy znaleźli się w Lublinie, który tkwił na samym dnie, nad naszą głową pływałyby takie oto gigantyczne stwory:

Wizualizacja z rekinem dla skali:

Ten potężny lewiatan mierzący lekko licząc kilkanaście metrów to mezozaur. Robił wrażenie - olbrzymia opływowa czaszka, najeżona kilkoma rzędami zębów paszcza, beczkowaty tułów i długi, potężny ogon, dwa zestawy płetw. Wcześni paleontolodzy początkowo podejrzewali, że mezozaur był starożytnym krokodylem, ale później okazało się, że to zupełnie inny gatunek niezwiązany z żadnym współczesnym zwierzęciem. Żył blisko powierzchni wody, ponieważ oddychał powietrzem (podobnie jak wieloryby). Jako mięsożerca, żywił się wszelkimi jadalnymi zwierzętami, które miały nieszczęście stanąć na jego drodze - prawdopodobnie rybami, plezjozaurami, a nawet... innymi mozazaurami.

Co do tego gatunku mamy pewność, że był dokładnie w obecnym województwie lubelskim - jego skamieliny są przechowywane w Kazimierzu Dolnym!

66 milionów lat temu w Ziemię, a konkretnie w dzisiejszy półwysep Jukatan w Meksyku uderzyła potężna asteroida. Stąd okres kredy zakończył się masowym wymieraniem, które prowadzi do całkowitego wyginięcia dinozaurów, wielu gadów morskich, wszystkich gadów latających oraz wielu bezkręgowców morskich i innych gatunków.

Okres neoceński to szczególny moment dla naszego gatunku - w Afryce pojawiły się wtedy wczesne hominidy. Rozpoczyna się nowa era - era ludzi, która trwa do dziś.