Przywileje rodziców, którym rodzi się dziecko

Świeżo upieczeni rodzice chcą jak najwięcej czasu spędzać ze swoim nowo narodzonym dzieckiem. To naturalne. By im to ułatwić, na początku 2010 roku weszły w życie nowe przepisy, które wprowadziły dodatkowe urlopy macierzyńskie oraz długo wyczekiwane przez ojców urlopy "tacierzyńskie". W jaki sposób wykorzystać te możliwości jak najlepiej i do tego pozostać w zgodzie z pracodawcą, podpowie nasz poradnik.

Urlop macierzyński przysługuje pracownicy, aby mogła opiekować się dzieckiem w pierwszych miesiącach jego życia oraz dojść do formy po porodzie. W przypadku urlopów macierzyńskich liczony jest każdy dzień tygodnia, czyli tydzień oznacza 7 dni.

Po zakończeniu urlopu pracodawca ma obowiązek przywrócić pracownicę na dotychczas zajmowane lub równorzędne stanowisko. Zasadniczą zmianą w nowym roku jest wydłużenie urlopu macierzyńskiego. Na początek jednak zajmijmy się przedstawieniem urlopu podstawowego.

Urlop podstawowy przysługuje pracownicy od dnia porodu, chyba że zdecyduje się rozpocząć go wcześniej. Zgodnie z prawem, taki urlop można rozpocząć na dwa tygodnie przed planowanym porodem. Jeśli kobiecie urodzi się jedno dziecko, matce przysługuje 20 tygodni urlopu. Przy bliźniętach urlop wzrasta do 31 tygodni, w przypadku trojaczków są to 33 tygodnie, czworaczki zapewnią mamie 35 tygodni urlopu, a urodzenie pięciorga lub więcej dzieci oznacza urlop długości 37 tygodni. Urodzenie drugiego czy trzeciego dziecka z kolei nie oznacza jednak dłuższego urlopu macierzyńskiego. Liczy się liczba dzieci urodzonych jednocześnie. Urlopu macierzyńskiego nie można się zrzec, można go ewentualnie skrócić, ale dopiero po upływie 14 tygodni urlopu. W takim przypadku niewykorzystana część urlopu może przejść na ojca dziecka.

Urlop dodatkowy nie jest obowiązkowy. To przywilej dla młodej mamy wprowadzony na początku tego roku. Może z niego skorzystać albo nie. Tu również długość urlopu zależy od licz-by dzieci urodzonych przy jednym porodzie. W latach 2010-2011 przy urodzeniu jednego dziecka długość urlopu dodatkowego to dwa tygodnie, przy dwóch i więcej - 3 tygodnie.

Uwaga!

Z czasem długość urlopu dodatkowego będzie rosła, np. w 2014 roku matka jednego dziecka dostanie 6 tygodni takiego urlopu. Jeśli pracownica zechce, może wykorzystać tylko część dodatkowego urlopu, jednak ten niewykorzystany przepada na zawsze. Nie można przekazać go ojcu ani wykorzystać w dodatkowym terminie. Warunkiem uzyskania dodatkowego urlopu jest złożenie pisemnego wniosku do pracodawcy, nie później niż 7 dni przed jego rozpoczęciem.

Urlop macierzyński i wychowawczy - komu przysługuje i jak go uzyskać

* Jeśli kobieta zdecydowała się na adopcję dziecka, urlop macierzyński i dodatkowy przysługuje jej w wymiarze takim samym, jak podczas porodu, o ile adoptowane (lub przysposobione) dziecko nie ukończyło siódmego roku życia. Jeśli w stosunku do dziecka podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, czas ten przedłuża się, jednak nie dalej, niż do ukończenia przez nie dziesiątego roku życia.

* Urlopy macierzyńskie przysługują pracownicom, które są zatrudnione na podstawie umowy o pracę. Od chwili poczęcia dziecka pracodawca nie ma prawa kobiety zwolnić - w razie takiej niezgodnej z prawem próby pracownica może żądać przywrócenia do pracy na podstawie zaświadczenia lekarskiego o zajściu w ciążę. W razie odmowy - należy oddać sprawę do sądu pracy. Zwykle taka sprawa jest już wygrana. Jeśli umowa o pracę kobiety jest terminowa, liczy się jej długość. W przypadku umowy na ponad miesiąc, po trzecim miesiącu ciąży przysługuje pełna ochrona, czyli taka, jak przy umowie o pracę na czas nieokreślony. Gorzej, jeśli kobieta pracuje na umowę o dzieło albo umowę-zlecenie. Wtedy urlop macierzyński jej w ogóle nie przysługuje, chyba że samodzielnie opłaca składki ubezpieczeniowe do ZUS.

* Po zakończeniu urlopu i powrocie do pracy wynagrodzenie pracownicy nie może być niższe niż to, które otrzymywała przed porodem. W przypadku naruszenia tego warunku przez pracodawcę, można szukać pomocy w sądzie pracy.

* Od tego roku również ojcowie doczekali się zmian w zasadach przyznawania urlopów. Pracownik ojciec ma prawo do urlopu ojcowskiego, płatnego tak jak macierzyński. Wymiar tego urlopu to, niestety, jedynie tydzień (7 dni). W roku 2012 urlop ten ma być wydłużony do dwóch tygodni. Ojciec może wykorzystać ten urlop w dowolnej chwili, ale nie później niż do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia. Warunkiem uzyskania takiego urlopu jest złożenie pracodawcy pisemnego wniosku nie później niż tydzień przed terminem rozpoczęcia urlopu.

W przypadku zrezygnowania z urlopu przez matkę, jego niewykorzystaną część może przejąć ojciec. Jedynym warunkiem jest przejście na urlop w pierwszym dniu powrotu do pracy matki, tak by ciągłość urlopu została zachowana. Niezbędne jest również poinformowanie pracodawców obojga rodziców, najpóźniej 7 dni przed planowanym terminem zamiany. Urlop macierzyński przejmuje ojciec również w przypadku śmierci matki dziecka. W obu przypadkach pełny zasiłek macierzyński jest wypłacany ojcu.

Uwaga! Ojcowie na urlopie "tacierzyńskim" są objęci dokładnie taką samą ochroną jak matki.
* Jeśli po urodzeniu dziecko okaże się chore i wymaga szpitalnej opieki lekarskiej, warunki urlopu macierzyńskiego się zmieniają. Kobieta po ośmiu tygodniach od porodu może pozostałą część urlopu wykorzystać w późniejszym terminie, np. po wypisaniu dziecka ze szpitala, żeby razem z nim przebywać w domu.

* W przypadku śmierci dziecka przed upływem ósmego tygodnia jego życia, kobiecie przysługuje osiem tygodni urlopu macierzyńskiego, licząc od dnia porodu. Można ten czas skrócić, jednak na urlopie trzeba być przez 7 dni od dnia śmierci dziecka. Jeśli zgon dziecka nastąpi po upływie ośmiu tygodni życia, pracownica otrzyma 7 dni urlopu.

* Urodzenie martwego dziecka po 22. tygodniu ciąży jest rozumiane jako jego zgon. Przed 22 tygodniem prawo kwalifikuje to jako poronienie. W tym przypadku uprawnienia kobiety są mniejsze - przysługuje jej jedynie zasiłek chorobowy na podstawie zwolnienia lekarskiego i przez okres trwania tego zwolnienia.

* Matka, która rezygnuje z wychowania dziecka poprzez oddanie go do adopcji lub domu małego dziecka, traci prawo do pełnego urlopu macierzyńskiego. Przysługuje jej jedynie 8 tygodni urlopu bezpośrednio po porodzie, a z chwilą oddania dziecka po tych ośmiu tygodniach traci resztę urlopu.

* Kobieta, która w trakcie urlopu macierzyńskiego uzna, że nie chce jeszcze wracać do pracy, może złożyć u pracodawcy wniosek o przyznanie urlopu wychowawczego. Przysługuje on każdemu z rodziców dziecka także wtedy, gdy pozostają oni w związku nieformalnym oraz opiekunowi dziecka. Może trwać maksymalnie 3 lata. Wziąć można go jednak jedynie do ukończenia przez dziecko 4 roku życia. Po tym czasie nawet niewykorzystany urlop przepada. Urlop wychowawczy można rozłożyć na 2, 3 lub 4 części. W przeciwieństwie do urlopu macierzyńskiego nie ma wymogu ciągłości.

Oboje rodzice nie mogą w tym samym czasie przebywać na urlopie wychowawczym. Dozwolone jest to jedynie przy urlopie macierzyńskim i tacierzyńskim rodziców.

* Żeby przejść na urlop wychowawczy, należy zgłosić odpowiedni wniosek pracodawcy nie później niż na dwa tygodnie przed planowanym terminem rozpoczęcia urlopu. Taki wniosek musi zawierać dane dziecka, daty rozpoczęcia i zakończenia planowanego urlopu wychowawczego, ewentualnie okres urlopu wychowawczego wykorzystanego dotychczas na dane dziecko. Należy dołączyć oświadczenie drugiego z rodziców, że nie zamierza korzystać z urlopu wychowawczego w tym samym czasie.

Urlop wychowawczy można przerwać w dowolnym momencie jego trwania, nawet mimo innej deklaracji w złożonym wcześniej wniosku. Niezbędne jest jednak poinformowanie o tym pracodawcy (na piśmie), najpóźniej na 2 tygodnie przed planowaną datą powrotu.

W czasie urlopu wychowawczego matce (lub ojcu) nie przysługuje żadne wynagrodzenie ani zasiłek. Możliwe jest jednak podjęcie pracy w takim wymiarze, by nie kolidowała ona ze stałą opieką nad dzieckiem (np. chałupnicza, na część etatu). Można również ubiegać się o zasiłek rodzinny, dochód na jednego członka rodziny nie może jednak przekraczać 504 zł netto. Na dziecko do lat 5 dostaniemy wtedy miesięcznie 48 zł zasiłku. Do zasiłku można dostać dodatek na czas trwania urlopu wychowawczego, który wynosi 400 zł miesięcznie. Przy urodzeniu jednego dziecka można go dostawać przez 36 miesięcy. Podczas jego pobierania również nie wolno podejmować pracy, która mogłaby uniemożliwić sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem. Po zakończeniu urlopu wychowawczego pracownik ma prawo wrócić na to samo lub równorzędne miejsce pracy i otrzymywać nie mniejsze niż przed urlopem wynagrodzenie.

* Informacji na temat przywilejów rodziców oraz pomocy prawnej można szukać w Oddziałach Terenowych Ligi Kobiet Polskich: Bełchatów - ul. 1 Maja 45, 97-400, tel. 44 632 19 68, fax. 44 632 20 61; Łódź - ul. Legionów 2, 90-401, tel. 42 630 06 86, fax - 42 630 99 24, e-mail: [email protected]; Skierniewice, ul. Mszczonowska 15, 96-100, tel. grzecznościowy 46 833 38 27.

* 16 kwietnia w Łódzkim Domu Kultury, przy ul. R. Traugutta 18 odbędą się jednodniowe warsztaty pt. "Prawo pracy w praktyce - zmiany od 1 stycznia 2010 r." (w tym zmiany w zakresie uprawnień rodzicielskich). Koszt uczestnictwa to 290 złotych. Formularz zgłoszeniowy można pobrać ze strony: www.eduexpert.pl