Szczyt Inicjatywy Trójmorza w cieniu wojny rosyjsko-ukraińskiej. Środa z Instytutem Europy Środkowej

Kluczowym tematem nadchodzącego szczytu Inicjatywy Trójmorza w Rydze będzie kwestia wsparcia Ukrainy. Jednocześnie należy zauważyć, że o ile państwa należące do tego formatu w większości są zgodne co do oceny rosyjskiej agresji na Ukrainę, o tyle nie wypracowały wspólnego stanowiska w zakresie sankcji nakładanych na Rosję czy też pomocy dla broniącej się Ukrainy. Różnice w podejściu do tego konfliktu zależą głównie od położenia geograficznego (im dalej od granic Ukrainy, tym mniejsza gotowość do zdecydowanych działań), wewnętrznych sympatii społeczeństw (te posiadające silne tendencje prorosyjskie są bardziej sceptyczne wobec pomocy stronie ukraińskiej) oraz znaczenia Rosji dla gospodarki danego państwa (im większa zależność od rosyjskich węglowodorów, tym mniej zdecydowana reakcja).

Najbardziej zaangażowane w pomoc finansową, militarną i humanitarną dla Ukrainy są od początku państwa wschodniej flanki Inicjatywy Trójmorza. W relacji do swojego potencjału gospodarczego liderem jest Estonia. Kolejno plasują się: Łotwa, Polska, Litwa, Słowacja i Węgry. Co jednak warte podkreślenia, w przypadku Węgier wsparcie to nie obejmuje pomocy militarnej udzielanej stronie ukraińskiej. Ponadto Węgry są również sceptyczne wobec rozszerzania sankcji energetycznych UE. W mniejszym stopniu w pomoc Ukrainie angażują się Czechy, Chorwacja, Rumunia, Austria i Słowenia (Bułgaria nie przekazała żadnej oficjalnej pomocy).

Te różnice w postawie państw Inicjatywy Trójmorza są istotne także ze względu na to, że Ukraina jest zainteresowana pogłębieniem współpracy z państwami tego formatu. Niezbędna jest zatem dyskusja i podjęcie decyzji o statusie tego państwa w inicjatywie. Rozpatrywane są różne scenariusze: od pełnego członkostwa po otrzymanie statusu obserwatora. Niewątpliwie symboliczne znaczenie mogłoby mieć zaproszenie (choćby w formie wirtualnej) prezydenta Wołodymyra Zełenskiego na szczyt w Rydze.

Ukraina jest ponadto zainteresowana współpracą z państwami Inicjatywy Trójmorza w strategicznym dla tej inicjatywy obszarze infrastruktury komunikacyjnej. Istotne z punktu widzenia tego państwa byłoby tworzenie odgałęzień od trasy Via Carpatia w kierunku granicy ukraińskiej. Chodzi o budowę trzech odgałęzień komunikacyjnych na trasie: Lublin-Chełm-Łuck-Tarnopol-Odessa, Lublin-Lwów oraz Rzeszów-Lwów. Trasy te mogłyby być przedłużone do Czerniowiec i dalej – do granicy ukraińsko-rumuńskiej. Inną możliwością jest budowa odgałęzienia Via Carpatii z Lublina poprzez Warszawę do Trójmiasta w celu większego wykorzystania przez stronę ukraińską portów morskich w Gdańsku i Gdyni.

Warto podkreślić, że przedstawiciele Łotwy, gospodarze tegorocznego szczytu Inicjatywy Trójmorza, już dziś deklarują chęć zaangażowania się formatu w odbudowę Ukrainy po zakończeniu działań wojennych. Elementem trójmorskiej dyskusji powinno być zatem także opracowanie strategii działań służących odbudowie infrastruktury Ukrainy i pomocy gospodarczej dla tego państwa w kolejnych latach.

Więcej informacji i aktualnych komentarzy na stronie internetowej Instytutu Europy Środkowej w Lublinie: www.ies.lublin.pl.

Dr Łukasz Lewkowicz, kierownik Zespołu Wyszehradzkiego Instytutu Europy Środkowej
Marlena Gołębiowska, starszy analityk w Zespole Bałtyckim Instytutu Europy Środkowej