Teoria racjonalnych oczekiwań

Jak podejmujemy decyzje? Czym się kierujemy? Czy tylko reagujemy na zmiany, czy też je przewidujemy? Odpowiedzi na te pytania są podstawą budowy wszelkich teorii ekonomicznych, opisujących zasady funkcjonowania gospodarki. Teorii tych w praktyce jest wiele, gdyż obserwacje rzeczywistości nie dają jednoznacznych odpowiedzi. W wielu przypadkach ludzie zachowują się racjonalnie i kierują się przewidywaniami skutków, które pojawią się w przyszłości, ale występują również sytuacje, gdy postępujemy zupełnie wbrew takim oczekiwaniom. Sztandarowy przykład to wszelkiego rodzaju gry losowe. Choć dziesiątki razy nic nie wygraliśmy i wiemy, że prawdopodobieństwo takiej wygranej jest minimalne, to z uporem maniaka nadal próbujemy. Ile też razy, będąc w sklepie, kupiliśmy coś zupełnie nam zbędnego, tylko pod wpływem impulsu, a nie przemyślanej decyzji?

Do tego dochodzi jeszcze działanie stadne. Jak „wszyscy” coś kupują, to ja też, jak „wszyscy” oczekują, że ceny będą rosły, to ja też. Robię tak jak inni ludzie z mojego otoczenia, nie zawsze zastanawiając się nad przyczynami i skutkami takiego działania.

Wbrew pozorom więc, sprawa jest dość skomplikowana. Nie zmienia to jednak faktu, że oczekiwania są jednym z potencjalnych, a przy tym istotnych, czynników wpływających na nasze decyzje. Proszę się więc nie dziwić, że w ostatnich tygodniach nasza waluta wyraźnie słabnie, a agencje ratingowe obniżają oceny naszego kraju. Inwestorzy nie kierują się tylko bieżącymi parametrami gospodarczymi, ale starają się przewidywać przyszłość. I gdy tylko pojawia się niepewność, to na to reagują. A obecna sytuacja w Polsce, sposób podejmowania decyzji politycznych i gospodarczych, kierunek i zakres wprowadzanych zmian, są mocno nieprzewidywalne. Zabrakło też oparcia się na instytucjach, takich jak prawo. Zupełnie więc nie dziwi wycofanie się i ustawienie z boku, w miejscach, gdzie jest pewniej i stabilniej.