Tymczasowy czy jednak długoterminowy areszt?

Nie tylko środowisko kibiców piłkarskich z całego kraju, bo to właśnie z nim związana jest postać Macieja Dobrowolskiego ale coraz szersza rzesza osób publicznych, prowadzi szeroko nagłośnioną akcję pod hasłem #UwolnićMaćka. Okolicznością, która jest powoływana przy każdorazowym przedłużeniu aresztu w tej sprawie, czyli od ponad 39 miesięcy jest fakt, iż zebrany materiał dowodowy w sprawie ma w dużym stopniu uprawdopodabniać popełnienie przez oskarżonego zarzucanych mu czynów, za które grozi surowa kara pozbawienia wolności. Ponadto w sprawie istnieje obawa matactwa, czyli możliwości utrudniania postępowania przez oskarżonego. Coraz szersze grono prawników wskazuje w powyższym przypadku na kwestię stosowania, tzw. aresztu wydobywczego, czyli takiego, który jest wielokrotnie przedłużany w celu uzyskania od aresztowanego wyjaśnień, przyznania się do postawionych zarzutów lub mający na celu złożenie wyjaśnień obciążających inne osoby. Należy w tym miejscu wskazać, iż tego typu metody były wielokrotnie krytykowane zarówno w piśmiennictwie prawniczym, jak i orzecznictwie sądów, w tym Sądu Najwyższego, czy też Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

Przepisy polskiej procedury karnej nie przewidują takiego rozwiązania, zatem teoretycznie nie jest możliwe jego stosowanie. Jednakże, jak pokazuje rzeczywistość zdarzają się sprawy, o różnym stopniu zawiłości, kiedy możemy dostrzec pewne symptomy, wskazujące na tego typu działania organów ścigania. Czym jest tymczasowe aresztowanie i jaki jest jego cel? W skrócie wyjaśniam, iż jest to środek zapobiegawczy przejawiający się w faktycznym zatrzymaniu i izolacji podejrzanego lub oskarżonego w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania. Istotnym jest przy tym, iż zastosowanie środka zapobiegawczego wymaga istnienia odpowiedniej podstawy dowodowej wskazującej na duże prawdopodobieństwo popełnienia zarzucanego danej osobie czynu. Środek ten powinien być stosowany w ostateczności – wtedy, gdy inne możliwe środki zapobiegawcze nie są w stanie spełnić swoich celów. Co istotne, nie ma ostatecznej ramy czasowej, która wskazywałaby na możliwość zakończenia stosowania tymczasowego aresztowania. Sąd na wniosek prokuratora, który nie ukończył postępowania, może go przedłużyć na okres maksymalnie kolejnych 3 miesięcy, jednakże łączny okres stosowania tego środka nie może przekroczyć 12 miesięcy. W postępowaniu sądowym, łączny okres stosowania tymczasowego aresztowania, co do zasady, nie powinien przekroczyć 2 lat. Istnieje jednak przepis szczególny, dający uprawnienie Sądowi Apelacyjnemu do dalszego stosowania aresztu ponad te okresy (12 miesięcy i 2 lata). Sąd wydając postanowienie o przedłużeniu stosowania tego środka ponad wyżej wskazany okres dwóch lat, nie może tego robić niejako automatycznie, bowiem jest do tego uprawniony wtedy, jeżeli konieczność taka powstaje w związku ze szczególnymi okolicznościami, takimi jak np. konieczności dokonania czynności zmierzających do ustalenia lub potwierdzenia tożsamości oskarżonego, wykonywania czynności dowodowych w sprawie o szczególnej zawiłości lub poza granicami kraju. Podkreślenia wymaga, iż za każdym razem przy stosowaniu czy przedłużaniu tymczasowego aresztu, koniecznym jest dokonanie analizy, czy środek ten nie przekształcił się już w formę wykonywania kary pozbawienia wolności przez osobę, która w danym momencie nie jest przecież jeszcze skazana, a przebywa już w długotrwałej izolacji. Czy takie okoliczności występują w omawianej sprawie? Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie, nie mając pełnej wiedzy na temat toczącego się postępowania. Jeżeli jednak weźmiemy pod uwagę fakt, iż okres stosowania tymczasowego aresztowania w tej sprawie to prawie trzy i pół roku, to pewne wątpliwości w tym zakresie nasuwają się same.