Zaginiony księgozbiór lubelskiej Jesziwy na wyciągnięcie ręki

Na temat tego, co stało się z księgozbiorem Jesziwy krążyło kilka wersji. Jedna z nich głosiła, że cała biblioteka została spalona przez Niemców podczas wojny. Jednak hipoteza ta nie ma umocowania w faktach. – Wersji tej przeczy fakt, że do skatalogowania zbiorów Jesziwy, jeszcze w kwietniu 1941 roku, władze okupacyjne w osobie szefa niemieckiej Staatsbibliothek w Lublinie, Wasyla Kutschabskyego, zatrudniły Arona Lebwohla, rabina i absolwenta Jesziwy – mówi Piotr Nazaruk z Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”. – Poza tym, gdyby Niemcy rzeczywiście spalili księgozbiór to z pewnością by to udokumentowali fotografiami – dodaje Nazaruk.
Faktem jest jednak i to, że chociaż księgozbiór przetrwał wojnę, to nie został przechowany w jednym miejscu w nienaruszalnej całości. Co jakiś czas książki z tego księgozbioru pojawiają się na aukcjach w internecie, jednakże najważniejszy trop w sprawie losów biblioteki wiedzie do Warszawy: - Gdy dwa lata temu, podczas dosyć rutynowego przeglądania zasobów biblioteki cyfrowej Żydowskiego Instytutu Historycznego trafiłem na kilka książek z wyraźnymi pieczątkami lubelskiej Jesziwy. W toku żmudnego sprawdzania ponad sześciuset starodruków te kilka książek rozrosło się do stu trzydziestu tytułów w stu dwudziestu dziewięciu woluminach, co w kontekście „zaginionej biblioteki” stanowiło liczbę ogromną i do tej pory niewyobrażalną - opowiada Piotr Nazaruk.
W ramach Cyfrowej Biblioteki Jesziwy możemy zobaczyć książki wchodzące kiedyś w skład księgozbioru Jesziwy – 130 ze zbiorów Żydowskiego Instytutu Historycznego im. E. Ringelbluma w Warszawie, 65 Biblioteki Narodowej Izraela, 54 ze zbiorów prywatnych, 5 z Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Lublinie i po jednej z Freie Universität Berlin oraz Centrum Judaicum w Berlinie. Jak zaznacza Piotr Nazaruk, odnaleziona i udostępniona w cyfrowej postaci część księgozbioru nie zamyka dalszych poszukiwań i jest wielce prawdopodobne, że będzie się on stopniowo powiększał.