Spis treści
- „Zemsta” Aleksandra Fredry. Najważniejsze informacje o lekturze
- Bohaterowie „Zemsty”
- „Zemsta” A Fredro. Streszczenie. Co się dzieje w poszczególnych aktach komedii?
- Obraz polskiej szlachty na podstawie „Zemsty”
- Jakie są motywy w „Zemście” Aleksandra Fredry?
- „Zemsta” Najważniejsze wydarzenia
- Czym jest komizm?
- Test wiedzy z lektury „Zemsta”
- Wybrane cytaty z lektury
- „Zemsta” Ciekawostki o lekturze
„Zemsta” Aleksandra Fredry. Najważniejsze informacje o lekturze
„Zemsta” to komedia w IV aktach (epoka romantyzmu). Czas akcji przypada na XIX wiek. Wydarzenia rozgrywają się głównie w zamku, którego współwłaścicielami są bohaterowie: Cześnik Raptusiewicz oraz Rejent Milczek, ale także na terenie wsi. Między sąsiadami dochodzi do sporu o mur graniczny, który jest jednym z głównych wątków lektury, obok miłości Wacława i Klary (i ich ślubu).
Komedia Aleksandra Fredry przedstawia karykaturalny obraz polskiej szlachty oraz życia w XIX Polsce. Dzięki Zemście poznajemy najważniejsze cechy tej warstwy społecznej. Jest to też komedia charakterów, ponieważ kontrastuje sprzeczne ze sobą charaktery głównych bohaterów: Rejenta i Cześnika.
Bohaterowie „Zemsty”
- Cześnik Raptusiewicz,
- Klara - jego synowica,
- Rejent Milczek,
- Wacław - syn Rejenta,
- Podstolina,
- Papkin.
A także:
- Dyndalski - marszałek Cześnika,
- Śmigalski - dworzanin Cześnika,
- Perełka - kuchmistrz Cześnika,
- mularze, hajduki, pachołki etc.
„Zemsta” A Fredro. Streszczenie. Co się dzieje w poszczególnych aktach komedii?
AKT I
Poznajemy Cześnika, który przegląda dokumenty księgowe od Podstoliny. Dowiadujemy się, że Cześnik Raptusiewicz zajmuje połowę zamku, a jego drugą połowę posiada znienawidzony przez sąsiada (z wzajemnością) Rejent Milczek. Cześnik opowiada Dyndalskiemu o swoich planach małżeńskich. Rozważa, czy wybrać bogata wdowę Podstolinę, czy może młodą podopieczną Klarę. Marszałek Dyndalski sugeruje, że dla Cześnika może już za późno na małżeństwo. Jednak ten absolutnie nie podziela tego zdania.Na śniadanie do Cześnika przychodzi Papkin. Człowiek o bujnej wyobraźni opowiadający trudne do uwierzenia historie. Ubrany jest ja Francuz i choć lubi się przechwalać, jest bardzo tchórzliwy. Cześnik zleca mu kilka zadań. Decyduje się na wykorzystanie Papkina w sporze z Rejentem. Papkin boi się podejmować tej roli. Cześnik zleca także, aby Papkin pomógł mu także zdobyć rękę Podstoliny. To już podoba się Papkinowi, rozmyśla w ekscytacji o tym, że sam mógłby natomiast poślubić młodą Klarę. Podstolina w rozmowie z Papkinem przyznaje, że chętnie zostałaby żoną Cześnika.
Następnie Papkin ma za zadanie przepędzić murarzy, którzy na zlecenie Rejenta budują mur graniczny. W tym celu Papkin z bezpiecznej odległości robi zamieszanie i hałas. Doprowadza do tego, że z pomocą kijów Śmigalski oraz inni służący przerywają prace przy murze i przeganiają robotników.
W końcu poznajemy też Klarę i syna Rejenta — Wacława, którzy spotykają się w ogrodzie. Młodzi przez spór Cześnika i Rejenta muszą się ukrywać ze swoją miłością. Po akcji z murarzami Papkin spotyka Wacława. Syn Rejenta, udając lęk przed Papkinem, pozwala mu się wziąć w niewolę.
AKT II
Wacław zostaje odprowadzony do Cześnika. Tam młody i zakochany w Klarze człowiek próbuje nakłonić Cześnika, aby pogodził się z Rejentem. Cześnik każe Wacława odesłać i nie chce słyszeć o rozejmie. Papkin uwalnia Wacława, jednak ten wcale tego nie chce. Wyznaje Papkinowi prawdę o sobie i jego miłości do Klary. Przekupuje go sakwą złota za dochowanie tajemnicy przez Cześnikiem.Klara zgadza się z Wacławem, że muszą uciekać się do podstępu, aby być razem. Dlatego podsuwa Wacławowi pomysł, aby ten przypodobał się Podstolinie, która ma zostać żoną Cześnika. Okazuję się, że Podstolina zna Wacława bardzo dobrze, ponieważ miała z nim w przeszłości romans. Na jaw wychodzi, że Wacław przedstawiał się jej wówczas jako książę Radosław.
Papkin mimo wszystko zaleca się do Klary, wyznaje jej miłość i deklaruje, że skoczyłby dla niej w ogień. Dziewczyna wie, że Papkin to kłamca i zbywa go prosząc, aby wykonał dla niej wielkie zadanie. „Jeśli nie chcesz mojej zguby, krokodyla daj mi luby”. Wie, że to nigdy się nie spełni.
To nie koniec przygód Papkina, który zostaje wysłany do Rejenta, aby w imieniu Cześnika wyzwać go na pojedynek.
AKT III
Murarze za namową Rejenta składają zeznania pogrążające Cześnika. Milczek oznajmia Wacławowi, że planuje jego ożenek z Podstoliną. Syn próbuje przekonać Rejenta, aby pozwolił mu wziąć ślub z Klarą, jednak nie otrzymuje zgody.Papkin przekazuje Rejentowi plany o pojedynku. Ten odpowiada Cześnikowi na piśmie, ujawniając swoje plany, co do ślubu jego syna z Podstoliną, która w międzyczasie wyraziła zgodę na to małżeństwo. Rejent przekazuje Papkinowi list i wyrzuca go za drzwi.
AKT IV
Trwają przygotowania do pojedynku, ale także ślubu Cześnika z wdową Podstoliną. Cześnik wścieka się na wieść o tym, że Rejent chce doprowadzić do ożenku swoje syna Wacława z Podstoliną.Naiwność Papkina każe mu wierzyć, że ostał otruty przez Rejtana winem. Zatroskany spisuje testament, w którym przepisuje kolekcję motyli i angielską gitarę Klarze. Swoją szpadę (Artemidę) przepisuje natomiast najdzielniejszemu rycerzowi Europy, który według wyobrażeń Papkina miałby zapalić świeczkę na jego grobie.
Cześnik przygotowuje plan zemsty, który ma pokrzyżować zamiary Rejenta. Dyktuje też Dyndalskiemu list do swojego sąsiada-wroga. Zwabia do siebie Wacława i chcąc uniemożliwić jego ślub z Podstoliną, zmusza młodzieńca, aby poślubił Klarę. Wacław i Klara oczywiście cieszą się z tego obiegu spraw.
Następuje szybki ślub, a kiedy Rejent przybywa na pojedynek, dowiaduje się, że jego syn jest już żonaty. W tych okolicznościach dochodzi do pojednania sąsiadów. „Tak jest. Zgoda. A Bóg wtedy rękę poda” - brzmią ostatnie słowa Zemsty, które padają z ust Wacława.
Obraz polskiej szlachty na podstawie „Zemsty”
Lektura pozwala poznać zarówno dobre, jak i złe cechy szlachty polskiej. Najważniejsze z nich to:
- gościnność,
- kult rycerskich tradycji,
- pyszałkowatość,
- hołdowanie obcym wzorom i życie kosztem innych,
- lekceważenie ubogiej szlachty,
- awanturnictwo,
- fałszywa pobożność.
Jakie są motywy w „Zemście” Aleksandra Fredry?
- Zemsta,
- spór,
- miłość,
- szlachta,
- mur.
„Zemsta” Najważniejsze wydarzenia
- Wysłanie Papkina jako swata do Podstoliny i plany Papkina o poślubieniu Klary,
- Naprawa muru,
- Bójka murarzy z ludźmi Cześnika,
- Wyzwanie Rejenta na pojedynek z Cześnikiem (przekazane przez Papkina),
- Decyzja Rejenta o ślubie Wacława z Podstoliną i zmiana planów małżeńskich Podstoliny,
- Poznanie zamiarów Rejenta przez Cześnika i plan zemsty,
- Ślub Klary i Wacława,
- Pogodzenie się Cześnika z Rejentem.
Czym jest komizm?
Komizm, jak wyjaśnia słownik języka polskiego to „efekt komiczny uzyskany w utworze artystycznym poprzez sposób przedstawienia postaci, obyczajów lub sytuacji”. Komizm może być więc:
- Sytuacyjny – wywołuje śmiech i daje rozrywkę poprzez kumulacje różnych zdarzeń, wypadków powodujących zabawne i komiczne zachowania bohatera np. bitwa o mur, wizyta Papkina u Rejenta.
- Postaci (lub inaczej: komizm charakterologiczny) – kreacja bohatera, która podkreśla i uwypukla cechy postaci. Bohater może bawić ze względu na wygląd charakter, sposób mówienia lub spiętrzenie tych cech. W „Zemście” najbardziej charakterystyczną postacią komiczną jest Papkin, który podaje się za odważnego, dzielnego i zasłużonego rycerza, natomiast jego zachowanie pokazuje, że jest odwrotnie.
- Słowny (inaczej komizm językowy) – żarty słowne, przejęzyczenia, powiedzonka sytuacyjne, gra słów i nieporozumienia. Na przykład: mocium panie, mocium panie (podczas pisania listu do Rejenta).
W „Zemście” mamy do czynienia z wszystkimi rodzajami komizmu. W wielu scenach występują one jednocześnie np. rozmowa Wacława z Podstoliną, kiedy dochodzi do nieporozumienia (językowy/słowny i sytuacyjny) lub dyktowanie listu Dyndalskiemu przez Cześnika (słowny, sytuacyjny i charakterologiczny).
Test wiedzy z lektury „Zemsta”
Przed sprawdzianem lub egzaminem warto sprawdzić swoją wiedzę na temat lektury. Jak dobrze znasz bohaterów, treść i wydarzenia zawarte w „Zemście” Aleksandra Fredry? Quiz z lektury sprawdzi twoją wiedzę:
Wybrane cytaty z lektury
- Ja – z nim w zgodzie? – Mocium panie,
Wprzódy słońce w miejscu stanie,
Wprzódy w morzu wyschnie woda,
Nim tu u nas będzie zgoda. - Niech się dzieje wola nieba, z nią się zawsze zgadzać trzeba!
- Bo ja rzadko kiedy myślę, alem za to chyża w dziele.
- Wdzięczność ludzi, wielkość świata –
Każdy siebie ma na względzie,
A drugiego za narzędzie,
Póki dobre – cacko, złoto;
Jak zepsute, ruszaj w błoto. - Tak jest. Zgoda, a Bóg wtedy rękę poda.
- Jeśli nie chcesz mojej zguby, krokodyla daj mi luby.
„Zemsta” Ciekawostki o lekturze
Inspiracją do powstania utworu był autentyczny spór właścicieli zamku w Odrzykoniu, w pierwszej połowie XVII wieku, Piotra Firleja i Jana Skotnickiego. Miejsce jest dostępne dla turystów. Pierwsze wydanie lektury miało miejsce we Lwowie, w 1838 r.