Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Zielone Świątki z... polną królewną. Wiosenne święto rolników i pasterzy

Bogdan Nowak
Bogdan Nowak
Jest to prawdziwe święto rolników i pasterzy witających radośnie i uroczyście zmartwychwstałą po zimie i rozkwitającą uroczo matkę przyrodę” – notował w 1900 roku Zygmunt Gloger (zdjęcie wykonano w okolicach Skierbieszowa)
Jest to prawdziwe święto rolników i pasterzy witających radośnie i uroczyście zmartwychwstałą po zimie i rozkwitającą uroczo matkę przyrodę” – notował w 1900 roku Zygmunt Gloger (zdjęcie wykonano w okolicach Skierbieszowa) Bogdan Nowak
To będzie niezwykły, radosny i ważny czas. W niedzielę (5 czerwca) będziemy obchodzić Zielone Świątki. To ludowa nazwa święta kościelnego Zesłania Ducha Świętego na apostołów, jednego z najstarszych świąt w kościelnym kalendarzu liturgicznym. Obchodzi się je 50 dni po Wielkanocy. Stąd także nazwa Pięćdziesiątnica. Wiele starych obrzędów związanych z tym świętem przetrwało do dzisiaj.

Święto miało kiedyś charakter widowiskowy, magiczny. W dawnej Rzeczpospolitej domy, wrota budynków gospodarskich oraz płoty „majono” zielonymi, najczęściej brzozowymi gałęziami. Czasami przed wejściami do domów stawiano całe szpalery młodych brzóz, grabów, jesionów lub świerków. Natomiast podłogi chat i podwórka grubo wyścielano tatarakiem, „świerczyną” i kwiatami. Zapach, który wspólnie wytwarzały uważano za piękny i pożyteczny.

„Ziele” miało także podobno chronić przed komarami, pchłami i innymi insetami, ale także urokami i mrocznymi siłami.

Gdzie królewna chodzi, tam pszenica rodzi

„Jest to prawdziwe święto rolników i pasterzy witających radośnie i uroczyście zmartwychwstałą po zimie i rozkwitającą uroczo matkę przyrodę” – notował w 1900 roku Zygmunt Gloger. „Obchodzą oni granicę swych pól z uroczystym śpiewem, niosąc obraz Bogarodzicy i chorągiew kościelną (…). Powszechnym był (także) starożytny zwyczaj obchodzenia granic z „królewną”.

Gloger obserwował takie ceremonie na Podlasiu. Jak tłumaczył, podczas Zielonych Świątek zbierały się dziewczęta z całej wsi. Jedną z młodszych wybierano na „królewnę”. Ubierano ją wówczas w jasną, najczęściej różową sukienkę, a potem przepasywano niebieską lub czerwoną wstęgą. Na głowę zakładano dziewczynce wianek z ziół, który miał przypominać koronę. Jej twarz natomiast szczelnie zakrywano chustą.

Kilka dziewcząt (sześć lub osiem) wybierano do orszaku królewny. Wszystkie zakładały białe spódnice, ciemne kapoty i męskie czapki, które przystrajały rutą lub barwinkiem. Taki żeński orszak ze śpiewem obchodził granice rodzinnych wiosek. Gloger zanotował kilka orszakowych przyśpiewek. Bez wątpienia miały one charakter magiczny.

„Gdzie królewna chodzi/ Tam pszenica rodzi/ Gdzie królewna nie chodzi/ tam pszenica nie rodzi” -śpiewał m.in. orszak „królewny”.

Wiejscy chłopcy wychodzili w pola na spotkanie takiego orszaku w towarzystwie skrzypków i innych muzykantów. W umówionym miejscu organizowano zabawę. Potem odwiedzano wspólnie dwory oraz zamożnych gospodarzy. Czasami robiono to pojedynczo.

„Chłopcy (wyrostki) przystrajali konie wstążkami zielonymi, bukietami i udawali się wierzchem do co znakomitszych gospodarzy i dworów, gdzie składali życzenia” – piał ks. Waldemar Malinowski, w książce pt. „Miniony czas. Ludowe obrzędy, zwyczaje i wierzenia regionu hrubieszowskiego”. „W ten sposób chcieli zarobić trochę pieniędzy na zabawę”.

Powszechnie przystrajano również bydło (na rogach zawieszano zielone wieńce), a przed wypuszczeniem go na łąkę, smagano zielonymi gałązkami. Skąd takie zabiegi? Uważano, iż „życiodajna” zieleń przynosi szczęście, zdrowie i powodzenie w gospodarskich zamierzeniach. Było to echo dawnych, pogańskich zwyczajów. To właśnie od tego zwyczaju „majenia” wywodzi się nazwa „Zielone Świątki”.

Dzbany z tatarakiem

Gloger opisywał także wiele innych, starych obyczajów związanych z Zielonymi Świątkami (były to np. organizowane w niektórych wsiach gonitwy i biesiady). Nie wszystkie zostały na szczęście zapomniane. „Do dnia dzisiejszego, w imię tradycji, w Zielone Świątki, zarówno w ogrodach wiejskich, jak w miejskich domach i w kościołach pojawiają się dekoracje z brzozowych gałązek oraz dzbany i wazony ze świeżym tatarakiem” – pisze dr Barbara Ogrodowa w swoich „Polskich obrzędach i zwyczajach”.

Zielone Świątki obchodzone są także przez wyznawców prawosławia. Z tym świętem związanych było kiedyś wiele porzekadeł i przysłów. „Wtedy ludzie przyszłość zgadną, gdy Zielone Świątki w grudniu przypadną” – głosiło jedno z porzekadeł.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Strefa Biznesu: Rolnicy zapowiadają kolejne protesty, w nowej formie

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na kurierlubelski.pl Kurier Lubelski