Asesorzy wracają do sądów, ale nie lubelskich

Asesorów sędziowskich nie ma w polskich sądach od wiosny 2009 r. To efekt wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2007 r., gdy uchylił on ówczesne przepisy o asesorach, stwierdzając niezgodność z trójpodziałem władzy reguły, zgodnie z którą asesorów powołuje minister sprawiedliwości - reprezentant władzy wykonawczej. Uchwalono w związku z tym nowe przepisy likwidujące asesurę i przewidujące, że sędziami mają zostawać absolwenci Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury (KSSiP).

Jednak po kilku latach zgłoszono postulat przywrócenia asesury. Środowisko sędziowskie wskazywało, że asesura jest najlepszym sposobem weryfikacji, czy kandydat na sędziego sprawdza się w tej roli. Projekt ustawy nowelizującej Prawo o ustroju sądów powszechnych wniósł do Sejmu prezydent Komorowski. Uchwalono ją w lipcu 2014.

W ustawie zapisano, że nowa asesura ma być jak najbardziej zbliżona do zawodu sędziowskiego. To miało sprawić, żeby nie pojawiały się więcej zarzuty dotyczące niezgodności tego urzędu z Konstytucją. Dlatego asesorów ma powoływać nie minister, lecz prezydent - na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa.

Główną różnicą między asesurą a stanem sędziowskim będzie długość trwania urzędu. Sędzia sprawuje go dożywotnio, asesor powołany zostanie na 5 lat. Będzie mógł być odwołany wyłącznie przez sąd dyscyplinarny.

Zgodnie z projektem po dwóch latach asesury po raz pierwszy kontrolowano by orzecznictwo asesora. Jeżeli wyniki jego działalności orzeczniczej byłyby pozytywne, to po zakończeniu okresu asesury mógłby on stawać do konkursów na stanowisko sędziego sądu rejonowego. Asesor ma też zarabiać 90 proc. stawki sędziego sądu rejonowego.

Projekt precyzuje też zakres obowiązków, które będą powierzane asesorom. Określono, że asesor będzie orzekał wyłącznie w sądzie rejonowym, czyli najniższego szczebla. Nie będzie jednak mógł orzekać w sprawach stosowania aresztu w postępowaniu przygotowawczym oraz w sprawach z zakresu postępowania upadłościowego i restrukturyzacyjnego - co jest uzasadnione ciężarem gatunkowym tych spraw.

Jak się okazuje w Okręgu Lubelskim asesorów na razie nie będzie. – Asesorzy mają być powoływani na wolne etaty sędziowskie. Na chwilę obecną u nas nie przewidziano powołania żadnego asesora – wyjaśnia Dariusz Abramowicz, rzecznik prasowy lubelskiego sądu. - Mamy co prawda wolne stanowisko sędziowskie w sądzie w Chełmie, ale na razie nie została podjęta decyzja, kim je obsadzić – dodaje Abramowicz.

Jak wyjaśnia rzecznik sądu, Ministerstwo Sprawiedliwości może stworzyć przy sądach dodatkowe etaty, które można by obsadzić asesorami, ale tylko w przypadkach, gdy dany sąd nie jest doetatowany. – Jednak jeśli chodzi o sądy w Okręgu Lubelskim, ministerstwo nie widzi na razie takiej potrzeby – tłumaczy Abramowicz.