Felieton Grzegorza Gila: Kłamstwo polityczne

Nieodparta pokusa kłamania występuje także w walce o władzę i wpływy. W polityce spotykamy kłamstwa zwyczajne i kwalifikowane. Zwyczajne mógłbym porównać do codziennych z tą różnicą, że w polityce bardzo niechętnie ktokolwiek przyznaje się do kłamstwa. W stosunkach międzynarodowych sprawa komplikuje się jeszcze bardziej. Prawda zyskuje tam bowiem przymiot narodowości, a nawet prawdy objawionej, co prowadzi do kłamstw kwalifikowanych, a w pewnym sensie nawet „wielkich kłamstw”, jak zresztą bez ogródek hitlerowcy nazywali jedną ze swoich technik propagandy wymierzonej w Żydów.

Podobno łatwiej jest kłamać osobom inteligentnym… Z pewnością dużo częściej kłamstwom ulegają osoby niemądre, czyli zwyczajnie głupie. Putin buduje swoją „wielką” Rosję na „wielkim kłamstwie”, uwalniając pokłady kłamstw zwyczajnych i kwalifikowanych, których watahy krążą w międzynarodowej infosferze, polując na ich nieświadomych akolitów. W języku Kremla, a słowa mają moc, miejsce wojny zajmuje „operacja specjalna”, ludobójstwo w podkijowskiej Buczy to „manipulacja ukraińskich nazistów”, a Polska to „marionetka” w rękach USA. Ten ostatni wątek łudząco przypomina mi okładkę ostatniego magazynu „Newsweek” (nr 14/2022), którą skwituję życzliwym milczeniem. Nie jest oczywiście tak, że polska prasa opiniotwórcza o zabarwieniu narodowo-konserwatywnym była, jest i będzie wolna od swoich manipulacji. W świetle statystyk liczą się zasięgi i nakłady, a te nie biorą jeńców.

Wróćmy jednak do wielkich kłamstw. Mechanizm usprawiedliwiania kłamstwa w polityce, jak pisał ksiądz Józef Tischner, polega na odwołaniu się władzy do lęków, a nawet kreowaniu tych leków wśród ludu. Funkcjonowanie sankcji (oby skuteczne) skutkuje oskarżeniami Zachodu o rusofobiczność, wzmagając negatywne emocje Rosjan, którzy stają się jeszcze bardziej podatni na kłamstwo polityczne. Tam, gdzie wielu osiągnęłoby dno, Rosjanie rozpoczynają odwiert w poszukiwaniu nowych pokładów kłamstw, jak zresztą przystało na państwo oparte na węglowodorach…

Kłamstwo polityczne staje się prawdą poprzez powtarzanie. Największe kłamstwo powtarzane w nieskończoność skutecznie imituje prawdę. Szczerze mówiąc, bałbym się dziś nawet włączyć rosyjską prognozę pogody. Czasami w kłamstwo okazjonalnie wplatana jest jednak prawda, tworząc nieprzerwany splot faktów i oszustw w celu zdezorientowania zachodniego odbiorcy (rubryka „nie mam zdania”). Wreszcie kłamstwo staje się prawdą poprzez milczenie. O ile nie dziwi to, że Hindusi bardziej zajmują się problemem Kaszmiru, czy sytuacją na Sri Lance, niż wojną na Ukrainie, wolna Europa nie może pozwolić sobie ani na cenzurę, ani na koniunkturalne milczenie. W ostatnich tygodniach języki serbski i węgierski brzmią po rosyjsku, choć Węgrzy nie mają zdecydowanie nic wspólnego z językami Słowian.

Na szczęście nie jesteśmy zupełnie bezbronni wobec kłamstwa, dysponując swobodnym dostępem do informacji, a nade wszystko zdrowym rozsądkiem. Używajmy go, aby pogodzić poznanie i rzeczywistość, wychodząc od czasu do czasu ze swoich medialnych baniek. Pamiętajmy jednak, że naszym największym wrogiem w drodze do prawdy są przyzwyczajenia i emocje, a wśród nich rozmaite lęki. Czy mamy już lek na lęki zwyczajnych Rosjan i lęki Europejczyków powstałe w reakcji na Rosję? Nie bardzo. Postuluję połączenie konkursu noblowskiego w dziedzinie medycyny z nagrodą pokojową!

Konkludując, w poszukiwaniu oszczędności w świecie galopujących cen, nie wolno nam milczeć ani oszczędnie gospodarować… prawdą, nawet jeśli zachowania te stały się dla nas czymś zwyczajnym. Kto pozostaje bez winy, niech pierwszy rzuci... Podobno czwarta wojna światowa będzie toczona na kamienie. Jednakże najpierw musimy przeżyć tę trzecią, którą toczymy na obrazy i słowa.