Problemy rozwoju emocjonalnego dzieci z FAS oraz jak sobie z nimi radzić

Trudności w zachowaniu

Osoby z FASD przychodzą na świat z szeregiem zaburzeń, które nazywane są pierwotnymi. Wśród nich, oprócz osłabienia funkcji poznawczych, pamięci i myślenia abstrakcyjnego są także trudności z regulacją zachowania i nastroju. Stąd bierze się charakterystyczne dla dzieci z FAS nietypowe reagowanie na sytuacje stresowe. Nasilający się niepokój powoduje takie reakcje jak zamykanie się w sobie, napady złości czy agresja. Wysoki stopień pobudzenia u dzieci sprawia, że trudniej im dostosować się do zaistniałej sytuacji. W odpowiedzi na frustracje może pojawić się działanie bez namysłu, pod wpływem impulsu. Ograniczone umiejętności w zakresie uogólniania, planowania i przewidywania własnych działań, sprawiają że funkcjonowanie w środowisku społecznym jest dla osób z FASD znacznie utrudnione. Młode osoby z FASD nie zawsze potrafią dobrze przewidzieć konsekwencje własnych zachowań lub możliwych zagrożeń w swoim otoczeniu. W efekcie rówieśnicy oraz dorośli oceniają ich jako osoby niedojrzałe, którym brakuje właściwego osądu zdarzeń. Przez to bywają podatni na wpływy i sugestie. Nawiązanie nowych znajomości oraz skuteczne podtrzymywanie przyjaźni staje się wyzwaniem, ponieważ brakuje im kompetencji komunikacyjnych i społecznych. Z drugiej strony część dzieci jest zbyt ufna w stosunku do innych, nawet obcych osób lub nadmiernie stara się okazać ciepłe uczucia i sympatię. Naraża to naszych podopiecznych na różnorodne zagrożenia, ale też niezrozumienie i odrzucenie. Wielu rodziców zgłasza także skłonność swoich dzieci do łamania norm społecznych, na przykład w postaci tendencji do kradzieży i kłamstwa.

Płodowy Zespół Alkoholowy bardzo rzadko rozpoznawany jest w pierwszych dniach i miesiącach życia dziecka. W większości przypadków diagnoza stawiana jest dopiero w wieku szkolnym, kiedy zaczyna się ujawniać coraz więcej trudności dziecka. Tymczasem w okresie od urodzenia, pojawia się brak zrozumienia wobec zachowania dziecka, któremu towarzyszą nieodpowiednie oddziaływania wychowawcze i brak opieki terapeutycznej, przez co początkowe zaburzenia powodują pojawianie się kolejnych, określanych jako wtórne. Z biegiem lat trudności w funkcjonowaniu społecznym i emocjonalnym są coraz bardziej nasilone, mogą pojawiać się zachowania stereotypowe, skłonność do powtarzalnych schematów w działaniu czy nadpobudliwość psychoruchowa. Częstym zjawiskiem są problemy adaptacyjne, konflikty z prawem, niewłaściwe zachowania seksualne. Nasilenie trudnych sytuacji prowadzi do zaburzeń o charakterze depresyjnym, poczucia rezygnacji, smutku, wewnętrznej pustki. Oprócz depresji mogą wystąpić również inne zaburzenia psychiczne. Wiedząc jakich trudności ze sfery emocji możemy się spodziewać, łatwiej jest uczynić ten obszar nieco łatwiejszym do opanowania.

Jak postępować w życiu codziennym wobec dziecka z diagnozą FAS/FASD?

• w rozmowach z dzieckiem posługuj się prostym, konkretnym językiem
• wydając polecenia, dziel je na mniejsze części, powtarzaj polecenia wielokrotnie, jeśli jest taka potrzeba
• sam stosuj się do zasad, które wpajasz dziecku, wdrażaj rutynowe czynności do Waszej codzienności
• nadzoruj czynności, które wykonuje dziecko
• wykorzystuj proste techniki przy pomocy w nauce
• nie wahaj się sięgać po wskazówki i pomoce wizualne, słuchowe, dotykowe przy nauce w domu
• koncentruj się na mocnych stronach dziecka
• ogranicz ilość bodźców, które mogą rozpraszać uwagę i powodować nadmierne pobudzenie
• zapewnij poczucie bezpieczeństwa poprzez stałość, konsekwencje i okazywanie miłości
• pomagaj dziecku nazywać jego emocje, pokazuj swoim przykładem jak sobie z nimi radzić
• zapewnij sobie i dziecku możliwość odpoczynku, relaksu i wyciszenia

Niezależnie od tego czy jesteś rodzicem, wychowawcą czy masz wśród swoich bliskich dziecko z FAS, jest wiele sposobów na to, aby swoim zachowaniem łagodnie na nie oddziaływać, pomagając mu tym samym w rozszerzaniu kompetencji emocjonalnych i społecznych. W każdej chwili możemy stawać się wzajemną siecią wsparcia.

Nota biograficzna: Agata Brania – psycholożka, od 2012 pracująca w instytucjach pomocowych, zajmuje się pomocą psychologiczną, poradnictwem i diagnozą. Prowadzi warsztaty psychologiczne dla seniorów oraz warsztaty umiejętności psychospołecznych dla osób bezrobotnych. Od 2018 r. jest członkiem Zespołu Interdyscyplinarnego działającego na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie, gdzie zajmuje się prowadzeniem procedury Niebieska Karta. Współpracowała z Ośrodkiem Pomocy Pokrzywdzonym Przestępstwem jako osoba pierwszego kontaktu. Obecnie zgłębia swoją wiedzę w kierunku diagnostyki FAS/FASD i neuropsychologii.