Śladami Żydów hrubieszowskich. Zaplanowano w tym mieście kilkudniowe obchody

Co będzie wspominane? W styczniu 1942 r., na słynnej konferencji w Wansee, zebrali się wysokiej rangi urzędnicy państwowi pod przewodnictwem Reinharda Heydricha, protektora III Rzeszy dla Czech i Moraw, nazisty, esesmana, niemieckiego zbrodniarza (4 czerwca 1942 r. zginął w zamachu zorganizowanym w Pradze). Tematem narady było „ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej”, czyli planowe ludobójstwo Żydów.

Omówiono wówczas szczegóły operacji, której później na cześć Reinharda Heydricha nadano kryptonim „Reinhardt”.

Dowództwo akcji powierzono Odilo Globocnikowi, dowódcy SS i policji w dystrykcie lubelskim. Metoda masowych mordów została już wcześniej opracowana w ramach akcji T-4. Niemieccy oprawcy zabijali wówczas osoby niepełnosprawne oraz chore umysłowo. Ową nową akcję planowano jednak przeprowadzić głównie w Bełżcu, Sobiborze i Treblince. Te miejscowości były położone na terenach leśnych, w pobliżu linii kolejowych: we wschodniej części Generalnego Gubernatorstwa.

Żydów planowano także zabijać w obozach koncentracyjnych: na lubelskim Majdanku (KL Lublin) oraz w Auschwitz-Birkenau. Działano szybko. Pierwszy transporty do obozu w Bełżcu przybyły w połowie marca 1942 r. ze Lwowa. Rozpoczęto wówczas także deportacje żydowskich mieszkańców getta w Lublinie. Taki był początek akcji „Reinhardt”.

Szacuje się, że przez okres kilkunastu miesięcy zamordowano 1,85 mln Żydów. Większość była wcześniej obywatelami II RP. Tak było także w Hrubieszowie. W dniach 2-10 czerwca 1942 r. większość z ponad dziewięciu tysięcy miejscowych Żydów niemieccy okupanci wywieźli do obozu zagłady w Sobiborze. Byli to głównie mieszkańcy miejscowego tzw. dużego getta. Natomiast na hrubieszowskim kirkucie rozstrzelano wówczas pół tysiąca Żydów. Następny transport, liczący ok. 2 tys. osób skierowano do „ośrodka zagłady” w październiku 1942 r.

Niemcy zburzyli obie synagogi, zniszczyli sześć domów modlitwy oraz zdewastowali kirkut. Ok. 200 pozostałych przy życiu Żydów zatrudniono do porządkowania zlikwidowanego getta, głównie sortowania i wynoszenia pozostawionego majątku czy grzebania zamordowanych. Potem, już w 1943 roku, zostali wywiezieni do obozu pracy w Budzyniu. Tylko nielicznym udało się prześladowania przetrwać. 

W dniach 16-18 czerwca wspominane będą tamte tragiczne wydarzenia.

Miasto Hrubieszów, Hrubieszowski Dom Kultury oraz Fundacja Centrum Jedności Nowy Człowiek zapraszają na obchody rocznicy tragicznej Akcji Reinhardt i jej ofiar. W piątek (16 czerwca, godz. 17.30) uczestnicy spotkają się na hrubieszowskim cmentarzu żydowskim (kirkucie). Tam zaplanowano okolicznościowe przemówienia, wspólną modlitwę oraz złożenie wieńców.

Następnego dnia obchody zaplanowano w Hrubieszowskim Domu Kultury. Rozpoczną się o godz. 16.30. W programie m.in. rozstrzygnięcie konkursów: wiedzy i plastycznego pod hasłem „Śladami Żydów hrubieszowskich” oraz inscenizacja pt. „Zapamiętaj imię Moje” w wykonaniu Zespołu Pieśni i Tańca Ziemi Hrubieszowskiej.

W niedzielę (18 czerwca) uczestnicy zbiorą się przed HDK. O godz. 17 otwarta zostanie wówczas wystawa prac Rafała Jana Patro pt. „Przedwczoraj - Stary Hrubieszów”. Pół godziny później na scenie odbędzie się występ zespołu tańców izraelskich z Kijowa. Następnie zaplanowano koncerty grup: Simchat Halev z Warszawy oraz Ahawa z Hrubieszowa.

Obchody odbywają się pod patronatem Marszałka Województwa Lubelskiego Jarosława Stawiarskiego oraz Marty Majewskiej - Burmistrza Miasta Hrubieszowa.