Opodatkowanie pożyczek

Aktualnie działalność w zakresie udzielania pożyczek nie jest już domeną jedynie instytucji finansowych; usługi tego rodzaju mogą świadczyć również inne podmioty, o ile dysponują wolnymi środkami. W niniejszym artykule pragniemy w zwięzły sposób przedstawić konsekwencje, jakie wywołuje na gruncie prawa podatkowego zawarcie tego rodzaju umowy.
Czym jest pożyczka

Na podstawie umowy pożyczki pożyczkodawca zobowiązuje się przenieść na własność pożyczkobiorcy określoną ilość pieniędzy (lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku), pożyczkobiorca natomiast zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy (lub tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku). Pożyczka może być czynnością odpłatną lub nieodpłatną. Wynagrodzenie za udzielenie pożyczki stanowią odsetki. Skutki podatkowe zawarcia umowy pożyczki są zróżnicowane w zależności od różnego rodzaju czynników.

Podatek od czynności cywilnoprawnych

Udzielenie pożyczki co do zasady podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Obowiązek podatkowy ciąży na pożyczkobiorcy i powstaje z chwilą zawarcia umowy pożyczki. Podatek wynosi 2% od kwoty pożyczki albo (w przypadku rzeczy oznaczonych co do gatunku) od wartości pożyczki. Przepisy podatkowe przewidują też sankcyjną 20% stawkę dla podatników powołujących się na fakt zawarcia umowy pożyczki, którzy nie zapłacili należnego od niej podatku. Odmienne zasady opodatkowania dotyczą pożyczek udzielanych przez wspólnika spółce osobowej. Traktowane są one jako zmiana umowy spółki i podlegają opodatkowaniu według stawki 0,5%. Niektóre z pożyczek są zwolnione od podatku. Przykładem jest pożyczka udzielona przez podmiot prowadzący działalność w zakresie kredytowania oraz udzielania pożyczek, niemający siedziby na terytorium RP, jak również pożyczka udzielona spółce kapitałowej przez jej wspólnika.
Należy pamiętać, że opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych nie podlegają umowy pożyczek, w których przynajmniej jedna ze stron, z tytułu zawarcia takiej umowy jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług lub jest z niego zwolniona. Oznacza to, że z tytułu zawarcia umowy pożyczki nie może powstać obowiązek podatkowy jednocześnie w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych i podatku VAT.

Pożyczka jako usługa podlegająca VAT

W świetle przepisów ustawy o podatku od towarów i usług każde świadczenie, które nie stanowi dostawy towarów jest podlegającym opodatkowaniu odpłatnym świadczeniem usług. Za świadczenie usług należy uznać również udzielanie pożyczek. Dla oceny skutków na gruncie podatku VAT decydujące znaczenie ma rodzaj podmiotu udzielającego pożyczki. Niewątpliwie podatkowi podlegają pożyczki udzielane przez przedsiębiorców w ramach wykonywanej przez nich działalności. W odniesieniu do pożyczek udzielanych przez podmioty nieprowadzące działalności w zakresie usług finansowych należy wziąć pod uwagę częstotliwość ich udzielania. Sporadyczne udzielanie pożyczek, z własnych środków nie jest uznawane za świadczenie usług, a tym samym nie podlega opodatkowaniu. Częste udzielanie pożyczek może natomiast wskazywać na zamiar prowadzenia działalności w tym zakresie (cel zarobkowy), szczególnie jeśli pożyczki udzielane są ze środków gromadzonych w tym celu na odrębnym rachunku bankowym. Tego rodzaju pożyczki podlegają ustawie o podatku VAT. Przy czym jako usługi pośrednictwa finansowego są z tego podatku przedmiotowo zwolnione.

Podatki dochodowe
Samo otrzymanie pożyczki nie rodzi konsekwencji w zakresie podatków dochodowych. Pożyczka ma charakter zwrotny, po stronie pożyczkobiorcy nie występuje definitywne przysporzenie majątkowe, stanowiące przychód podlegający opodatkowaniu. Skoro otrzymanie pożyczki nie skutkuje powstaniem przychodu, również jej spłata nie jest uznawana za koszt podatkowy. Wyjątek stanowią przychody osiągnięte w związku z pożyczkami waloryzowanymi walutą obcą.

Podlegający opodatkowaniu przychód stanowią jedynie otrzymane z tytułu udzielenia pożyczki odsetki. W przypadku pożyczek udzielanych w ramach działalności prowadzonej przez pożyczkodawcę (będącego podatnikiem podatku dochodowego od osób fizycznych albo od osób prawnych), przychód z tytułu odsetek stanowi przychód z działalności gospodarczej i podlega opodatkowaniu na zasadach przewidzianych dla prowadzonej działalności. Dla osób fizycznych udzielających pożyczek poza prowadzoną działalnością otrzymane odsetki są przychodem z kapitałów pieniężnych i podlegają opodatkowaniu zryczałtowanym 19% podatkiem. Wówczas do poboru podatku zobowiązany jest pożyczkobiorca będący osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą, osobą prawną oraz jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej. Jeśli pożyczka została udzielona osobie fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, pożyczkodawca zobowiązany jest do samodzielnego rozliczenia podatku od otrzymanych odsetek.

Obowiązek zapłaty podatku powstaje również w przypadku pożyczek nieodpłatnych. Otrzymanie pożyczki, która zostanie zwrócona bez wynagrodzenia w postaci odsetek, stanowi nieodpłatne świadczenie dla pożyczkobiorcy, gdyż korzysta on z kapitału obcego bez ponoszenia dodatkowych kosztów (tym samym uzyskując korzyść majątkową). Wartość nieodpłatnego świadczenia ustalana jest w tym przypadku w oparciu o wysokość odsetek, które podatnik byłby zobowiązany zapłacić w przypadku otrzymania pożyczki odpłatnej, tj. według cen rynkowych, stosowanych przy świadczeniu usług tego rodzaju.

Odsetki rozpoznawane są u pożyczkodawcy jako przychód, zaś dla pożyczkobiorcy mogą stanowić koszt uzyskania przychodu (oczywiście o ile odsetki nie dotyczą okresu w którym pożyczkobiorca ponosi nakłady inwestycyjne). Przy podatkowej kwalifikacji odsetek każdorazowo powinna być badana okoliczność powiązania kosztu z osiąganym przychodem. Istotną kwestię stanowi przesunięcie w czasie momentu zaliczenia odsetek do kosztów podatkowych oraz kwalifikacja odsetek do podatkowych przychodów. W tym zakresie obowiązuje ujęcie "kasowe" - podatkowym kosztem (przychodem) są dopiero odsetki faktycznie zapłacone przez pożyczkobiorcę (otrzymane przez pożyczkodawcę). Oznacza to, że samo naliczenie odsetek (w tym ich kapitalizacja) co do zasady nie wywołuje jeszcze skutków podatkowych na gruncie podatków dochodowych.
Reasumując, w świetle prawa podatkowego zawarcie umowy pożyczki wywołuje szereg konsekwencji, które należy oceniać przy uwzględnieniu rodzaju działalności prowadzonej przez podmiot udzielający pożyczki, postanowień samej umowy oraz okoliczności towarzyszących jej zawarciu.

Członkowie Klastra Usług Finansowych:1. Polska Fundacja Ośrodków Wspomagania Rozwoju Gospodarczego "OIC Poland" z siedzibą w Lublinie
2. Argentum Sp. z o.o.
3. Biuro Doradcze "PROEKON" Sp. z o.o.
4. Broker leasingowy Marek Wołodkiewicz
5. Centrum Badawczo-Rozwojowe Partnerstwa Wschodniego Sp. z o.o.
6. CONSULT PLUS Sp. z o.o.
7. DORADCA Zespół Doradców Finansowo-Księgowych Sp. z o.o.
8. Gobar s.c. Czesław Jagodziński, Anna Mateńka
9. MODUS Renata Wasiewicz
10. PAWŁOWSCY Biuro Rachunkowe Jacek Pawłowski
11. Wikana S.A.
12. Wyższa Szkoła Ekonomii i Innowacji w Lublinie

Kontakt: Polska Fundacja Ośrodków Wspomagania Rozwoju Gospodarczego "OIC Poland"
ul. Gospodarcza 26, 20-213 Lublin
tel. : 81 710-46-30, fax.: 81 746-13-24
Szczegółowych informacji o warunkach przystąpienia do KUF udziela P. Kamila Ćwik
tel. (81) 710 46 34, e-mail: [email protected]
e-mail: [email protected]
www.klasteruslugfinansowych.pl