Roztoczański Park Narodowy. Zachwycający świat lasów, storczyków i koników polskich

Roztoczański Park Narodowy to niewątpliwie wyjątkowe miejsce na mapie Polski, które powstało w 1974 roku. Wraz z otuliną zajmuje powierzchnię aż 38095,87 ha i znajduje się w województwie lubelskim. Stanowi rdzeń ekologicznego systemu ochrony przyrody Roztocza. W części polskiej 80 proc. obszaru znajduje się pod ochroną. Blisko 78 proc. zajmują tereny wchodzące w skład europejskiej sieci obszarów chronionych Natura 2000. Na Roztoczu istnieje 17 rezerwatów przyrody: 9 leśnych, 3 krajobrazowe, 2 florystyczne, oraz rezerwat geologiczny, torfowiskowy i stepowy. Łącznie zajmują powierzchnię 991,34 ha z tego 67 proc. przypada na Roztocze Środkowe. Poszczególne typy rezerwatów odzwierciedlają różnorodny świat flory i fauny, dlatego w Roztoczańskim Parku Narodowym spotkać można wiele gatunków roślin i zwierząt.

Koniki polskie w Roztoczańskim Parku Narodowym

W herbie Roztoczańskiego Parku Narodowego znajduje się „konik polski”, który jest symbolem tego miejsca. Nazwa Parku została wprowadzona do piśmiennictwa hipologicznego przez prof. Tadeusza Vetulaniego, dzięki któremu ocalono ostatnich potomków dzikich tarpanów i stworzono prawdopodobnie pierwszą na świecie hodowlę zachowawczą. Tym samym koniki polskie stały się unikalną, jedyną autentycznie rodzimą rasą polskich koni. Hodowla w Parku rozpoczęła się w 1982 roku, gdzie w Ostoi ulokowano cztery klacze oraz jednego ogiera. W 1996 roku utworzono Ośrodek Stajennej Hodowli Koników Polskich we Floriance. Przez 30 lat Roztoczański Park Narodowy osiągnął spore wyniki hodowlane wynoszące 263 źrebiąt.

Świat zwierząt liczy ponad 3630 gatunków. To obok doskonale zachowanych lasów – najważniejszy walor Roztoczańskiego Parku Narodowego. Fauna bezkręgowców Roztoczańskiego Parku Narodowego stanowi około 10 proc. gatunków fauny krajowej. W Parku żyje 13 gatunków płazów, 9 gatunków gadów, 227 gatunków ptaków, 59 gatunków ssaków.

325 gatunków objętych jest ochroną gatunkową (250 ścisłą i 75 częściową). Co istotne, 76 gatunków figuruje w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt, 81 gatunków podlega ochronie w ramach sieci Natura 2000, 20 gatunków wpisanych jest na listę zwierząt zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody, a ponad 130 chronionych jest międzynarodowymi konwencjami: bońską, berneńską i waszyngtońską.

Dzięcioły, żółwie błotne i jelenie

Roztoczański Park Narodowy jest ostoją dzięciołów. Tutaj spotkać można dzięcioła zielonosiwego, dzięcioła średniego i dzięcioła białogrzbietego. Czujne oko może wypatrzeć żółwia błotnego. Na przestrzeni 40 lat zaobserwowano osobniki tego gada zaledwie pięć razy. Gatunek ten jest objęty ochroną i został wpisany do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt. Ostatnim razem udało się go wypatrzeć w obszarze rozlewisk bobrowych.

Żyjące w Parku jelenie świetnie czują się w towarzystwie innych ssaków kopytnych, więc często można je spotkać obok koników polskich. Dorosły jeleń każdego dnia zjada około 15 kg roślin. Jego spory apetyt pozwala na ograniczenie rozrastania się drzewostanów na obszarach nieleśnych. Obecnie w Roztoczańskim Parku Narodowym żyje około 380 osobników tego gatunku.

Zielona kraina lasów

Roztoczański Park Narodowy powstał w celu ochrony starych, naturalnych lasów, będących pozostałością pierwotnej puszczy, porastającej niegdyś tereny Roztocza. Lasy pokrywają około 95 proc. powierzchni Parku. Rosną tutaj prawie wszystkie rodzime gatunki drzew. Dominują wśród nich taksony typowe dla Niżu Środkowoeuropejskiego, ale o specyfice fitocenoz leśnych Roztocza decydują buk zwyczajny i jodła pospolita. Są one podstawowymi składnikami budującymi drzewostany najcenniejszych w Parku i na Roztoczu zbiorowisk leśnych – żyznej buczyny karpackiej oraz wyżynnego boru jodłowego. Flora i fauna tego obszaru charakteryzuje się dużym bogactwem i różnorodnością. Występują tu rośliny typowe dla terenów podgórskich i nizinnych. Reprezentują różne, często odległe, regiony geograficzne. Jest tu 920 gatunków roślin, w tym 21 gatunków podlega ochronie ścisłej, 43 gatunki objęto ochroną częściową. Zaobserwować tu można 237 gatunków mszaków, które stanowią około 25 proc. naszej rodzimej brioflory. Równie bogaty na tym terenie jest świat grzybów. Wyróżnia się około 1000 gatunków, w tym 10 z nich objętych jest ochroną częściową.

W roztoczańskich lasach kwitną rzadkie i chronione storczyki. Należą do nich m.in. buławnik mieczolistny o pięknie śnieżnobiałych kwiatach oraz buławnik czerwony o różowym wybarwieniu. Wzrok przyciąga także orlik pospolity. Jego nazwa wywodzi się od budowy tego kwiatu. Ostroga orlika zagięta jest jak orli szpon.

W 2010 roku do Parku wprowadzono stado polskich owiec nizinnych odmiany Uhruskiej, których umieszczenie miało na celu utrzymanie i podwyższenia walorów widokowych śródleśnych enklaw. Dodatkowo, aby odtworzyć m.in. bioróżnorodność zbiorowisk trawiastych, w 2012 roku wprowadzono lokalne odmiany bydła białogrzbietego i czerwonego na tym terenie.

Atrakcje Roztoczańskiego Parku Narodowego

Sercem ruchu turystycznego Roztoczańskiego Parku Narodowego jest Ośrodek Edukacyjno-Muzealny, który znajduje się w zabytkowej części Zwierzyńca. Na jego terenie wyświetlana jest multimedialna wystawa przyrodnicza pn. „W krainie jodły, buka i tarpana”. Rocznie Park odwiedzany jest przez około 120 tys. turystów, którzy mogą korzystać z 13 ścieżek poznawczych, 5 tranzytowych szlaków turystycznych oraz jednej ścieżki rowerowej. Od 2011 roku funkcjonuje tu dziewiąta w Polsce Stacja Bazowa Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego. Jedną z ciekawych atrakcji turystycznych jest murowany barokowy kościół “na wodzie” w Zwierzyńcu, który zachwyca XVIII-wieczną architekturą i polichromiami Łukasza Smuglewicza. Kolejne, równie chętnie odwiedzane przez turystów atrakcje to m.in. Izba Leśna we Floriance z ekspozycjami historyczno-etnograficznymi, Ośrodek Hodowli Zachowawczej z hodowlą stajenną koników polskich, punkt widokowy na Bukowej, Piasecznej Górze oraz wieże widokowe na stawach Echo przy osadzie Rybakówka oraz na Białej Górze.

PGE dla Roztoczańskiego Parku Narodowego

PGE Polska Grupa Energetyczna współpracuje z Roztoczańskim Parkiem Narodowym w zakresie ochrony wartości przyrodniczych i kulturowych Roztocza. W 2022 roku Fundacja PGE wsparła realizację projektu naukowo-badawczego pn. „Sowy roztoczańskich lasów, rozłogów i wsi”, którego założeniem była obserwacja sów w warunkach nocnych w miejscach niedostępnych dla turystów. Na tej podstawie została przeliczona i zebrana dokładna ilość sów przebywających w Roztoczańskim Parku Narodowym.

PGE przekazała również wsparcie finansowe na modernizację ścieżki edukacyjnej na Piaseczną Górę.
Pojawiły się tam plansze edukacyjne, opisujące życie leśne, a na szczycie Góry zamontowano drewniany stół z ławami oraz stację do selektywnej zbiórki odpadów.

W 2023 roku z pomocą PGE, Roztoczański Park Narodowy wspiera badania naukowe nad ochroną zagrożonych gatunków nietoperzy. Projekt obejmuje rewitalizację i adaptację zabudowań dawnej osady śródleśnej Parku o nazwie „Cegielnia”. Budynek dawnej leśniczówki, powstałej w końcu XIX wieku zyska m.in. izolację, szalunki dla nietoperzy, okiennice, wyposażenie poddasza w niewielkie schronienia oraz nowy dach ceramiczny.