Znaleziono kolejne macewy w Gorzkowie. Już wiadomo z czyich grobów pochodzą

Niedawno koło Gorzkowa odnaleziono dwie macewy. Pierwsza z nich przez lata służyła jako fragment chodnika. Dopiero po wydobyciu okazało się, że jest to kamienna stella. Po opublikowaniu artykułu skontaktował się z nami Meir Bulka, szef żydowskiej organizacji J-nerations, zajmującej się ochroną cmentarzy żydowskich w Polsce. Udało mu się dotrzeć do potomków zmarłego z Gorzkowa.

- Nazwisko zmarłego należało do Izraela Izaaka Bergeijzena, syna Racheli i Elizera. Zmarł 8 dnia Szewat (1 lutego 1936) w wieku 70 lat. Wiemy, że jego żona miała na imię Bluma. Mieli ośmioro dzieci. Jednym z nich był Isachar, który zmarł w Izraelu w 1995 roku. Mieszkał w Jerozolimie, nie miał dzieci, ale jego bratanek odwiedził Polskę dwa lata temu w poszukiwaniu rodzinnych korzeni - mówi Meir Bulka, któremu udało się odnaleźć wnuka Bergeijzena.

I dodaje: - Opowiedziałem mu o nagrobku, był bardzo podekscytowany. Nie wiedział, że jego dziadek zmarł przed wojną i nie został zamordowany w czasie Holokaustu - mówi szef J-nerations.

Druga macewa w kształcie koła należała do grobu zmarłego o imieniu Zeew, który był synem Chaima Szmuela. To nie koniec odkryć w Gorzkowie. Okazało się, że wcześniej podczas robót ziemnych wokół remizy OSP w Gorzkowie-Osadzie odnaleziono jeszcze trzy żydowskie nagrobki. Znajdowały się głęboko w ziemi. - Od razu je zabezpieczyliśmy z zamiarem przeniesienia w przyszłości na teren pozostałości po cmentarzu żydowskim. W międzyczasie pojawiło się stowarzyszenie "Wschód", którego członkowie znaleźli dwie macewy, więc przekazaliśmy im nasze trzy nagrobki. Założenie jest takie, aby wróciły one na swoje pierwotne miejsce, czyli cmentarz - mówi Piotr Cichosz, zastępca wójta gminy Gorzków.

Przed wojną ludność żydowska stanowiła ok. 60 proc. mieszkańców Gorzkowa. To było około stu rodzin. W 1942 r. zostali deportowani do obozu zagłady w Bełżcu. Kirkut na terenie Gorzkowa powstał po 1834 roku. Liczył około pół hektara powierzchni. - Odnalezione nagrobki pochodzą z dwudziestolecia międzywojennego. Przypuszczam, że łącznie takich macew mogło być nawet kilkaset. Cmentarz żydowski został zniszczony przez Niemców w okresie II wojny światowej. Obecnie ten teren jest nieużytkowany, zalesiony, bez ogrodzenia. Nie zachował się tam ani jeden nagrobek. Dlatego będziemy chcieli zabezpieczyć i zadbać o ten teren zanim wrócą tam odnalezione macewy - dodaje wójt.

Jaki jest plan? - Nagrobki są zabezpieczone przed warunkami atmosferycznymi. Poprosiliśmy prof. Andrzeja Trzcińskiego, kierownika Zakładu Kultury i Historii Żydów UMCS o przetłumaczenie napisów na tych macewach. Czekamy teraz na opinię Naczelnego Rabina Polski w sprawie przeniesienia nagrobków na dawny cmentarz. Trwają ustalenia, w jaki sposób należy wyeksponować te macewy - mówi Paweł Wira, kierownik Delegatury w Chełmie Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie.

Według tłumaczenia Meira Bulka jedna macewa pochodzi z grobu Neta, syna Menachema Mendla, zmarłego 29 Tammuz (19 lipca 1917). - Symbol z macewy prawdopodobnie przedstawia szkołę lub jesziwę. Dlatego myślę, że mógł być uczniem jesziwy, bo napis mówi, że był młody - zauważa nasz rozmówca.

Następne imię zmarłej należało do Rebecca-Rachel, córki rabina Natana-Davida. Zmarła 8 Eyar (29 kwietnia 1909). Na macewie namalowana jest skrzynia darowizn. Podobno była skromną, ale ważną kobietą, która udzielała datków charytatywnych na rzecz ubogich.

- I na koniec bardzo ciekawa macewa. Zmarły to Szlomo, syn Abrahama Icchaka Goldfarba, który zmarł 19 Elul (15 września 1938 r.). W inskrypcji czytamy metaforycznie, że "chronił się w cieniu sprawiedliwych. Ktokolwiek tu przybywa, to tak jakby rabbi trzymał go za rękę" - odczytuje Meir Bulka.