Czy w Lublinie można jeszcze budować nowe domy?

O nowym atlasie geologiczno-inżynierskim obszaru Lublin-Świdnik i zawartych w nim informacjach rozmawiamy z geologiem, panią doktor Edytą Majer, kierownikiem Zakładu Geologii Inżynierskiej z Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego (PIG-PIB).

Dr EDYTA MAJER

Kierownik Zakładu Geologii Inżynierskiej Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego. Jest członkiem Komisji Dokumentacji Geologiczno-Inżynierskich przy Ministrze Klimatu i Środowiska, sekretarzem Polskiego Komitetu Geologii Inżynierskiej i Środowiska oraz wiceprezesem Stowarzyszenia Instytut Remediacji Terenów Zanieczyszczonych.

Geologia inżynierska nie pozbawia nikogo marzeń o własnym domu, weryfikuje jedynie warunki w jakich chcemy go wybudować. W swojej pracy analizujemy bardzo dużo informacji, które pozwolą cieszyć się życiem w wybranym miejscu bez ryzyka, jakie może przynieść niezbadany teren. Warto zatem zrewidować swoje marzenia zaglądając do sporządzonego właśnie atlasu geologiczno-inżynierskiego.

Ocena warunków budowlanych na obszarze Lublina-Świdnika została opracowana przede wszystkim na podstawie danych archiwalnych. Analizie poddaliśmy dane pozyskane z ponad 27 tysięcy otworów geologiczno-inżynierskich. Naszym celem było zebranie jak największej liczby danych archiwalnych i ich uzupełnienie w miejscach gdzie danych brakuje - badaniami wykonywanymi na potrzeby atlasu. 1 305 otworów wiertniczych zostało specjalnie wykonanych w celu opracowania atlasu, a 25 829 to dane archiwalne.

Wymienione w opisie map trzy kategorie warunków budowlanych: dobre, przeciętne i ograniczone nie oznaczają, że na dwóch ostatnich nie możemy budować lub nie możemy ich zagospodarować. Przy obecnie znanych i stosowanych technologiach, budować można prawie wszędzie, nawet na tych obszarach, na których występują niekorzystne zjawiska geologiczne. Ale nie należy zapominać, że użycie nowych technologii zwykle jest kosztowne.

Zawarte w nim dane można podzielić na cztery grupy. Pierwsza obejmuje te, które pozwalają określić czy planowana inwestycja znajdzie się np. w dolinie rzeki, czy na wzniesieniu. Druga określa rodzaj gruntów i skał występujących w podłożu oraz opisuje ich właściwości fizyczno-mechaniczne. Mając je do dyspozycji możemy ocenić, czy bez stosowania specjalnych fundamentów będziemy mogli wybudować budynek wielokondygnacyjny czy tylko niewielki domek jednorodzinny.

Trzecia grupa danych dotyczy informacji o wodach podziemnych oraz o zagrożeniach z ich strony, czyli możliwych podtopieniach ze strony wód gruntowych. Do czwartej grupy danych zaliczamy informacje o występowaniu lub możliwości wystąpienia zagrożeń geologicznych, na przykład osuwisk, które mogłyby zagrażać planowanemu budynkowi.

Efektem analizy tych wszystkich informacji są mapy warunków geologiczno-inżynierskich, mapy rejonizacji geologiczno-inżynierskiej, mapy warunków budowlanych, które charakteryzują teren pod względem przydatności do budownictwa lub do innego zagospodarowania

Na potrzeby wszystkich atlasów geologiczno-inżynierskich, tak więc także Lublina, wykonujemy zwykle mapy tematyczne przede wszystkim w skali 1:10 000 oraz wybrane mapy w skali 1:50 000 i 1:100 000, co jest uzależnione od prezentowanej na mapie treści. W przypadku map dla obszaru Lublin-Świdnik wykonaliśmy dwanaście map. Wśród nich najważniejsze dla inwestorów: mapy zagrożeń geologicznych oraz mapy gruntów problematycznych i mapy serii geologiczno-inżynierskich na trzech różnych głębokościach.

Ale, właściwie informacje zgromadzone w Bazie Danych Geologiczno-Inżynierskich (BDGI) umożliwiają nam wygenerowanie mapy o dowolnej treści zależnej od zapotrzebowania inwestora lub istniejącego problemu geologicznego.

Z uwagi na wspomnianą skalę, dane które przedstawiamy na mapach atlasów geologiczno-inżynierskich mają charakter poglądowy i nie mogą zastąpić konieczności wykonywania badań geologiczno-inżynierskich oraz badań geotechnicznych zwłaszcza na etapie projektowania. Oznacza to, że ich przydatność dla przyszłych inwestorów lub innych odbiorców jest ukierunkowana na wczesne etapy prowadzenia inwestycji. Dzięki zgromadzeniu i przetworzeniu dużej ilości danych, zwłaszcza danych dotyczących warunków geologiczno-inżynierskich, mapy i dane z bazy BDGI inwestorzy mogą wykorzystywać do różnych celów. Podsumowując – opracowane przez nas mapy umożliwią ocenę przydatności badanego terenu do realizacji zamierzonych przedsięwzięć, wybór optymalnej lokalizacji inwestycji, wstępną ocenę sposobu posadowienia obiektów budowlanych, a także zaprojektowanie badań geologiczno-inżynierskich lub geotechnicznych.

Na badanym obszarze przeciętne warunki budowlane są na terenach, na których występują w podłożu budowalnym głównie lessy. Są one zaliczane do gruntów problematycznych, najbardziej podatnych na deformacje pod wypływem działania wody. Są porowate, pod wpływem wody ulegają erozji oraz zapadaniu a pod wpływem drgań upłynnieniu.

Z kolei obszary o ograniczonych warunkach budowlanych charakteryzują się występowaniem dużych spadków terenu oraz występowaniem gruntów nasypowych i organicznych (torfy, namuły), czyli także mało przydatnych do posadowienia. Dodatkowo problemem może być położenie poziomu wód podziemnych, płycej niż 2 metry pod powierzchnią terenu. Do tego dochodzą jeszcze zagrożenia geologiczne.

Niestety tutaj także ich nie brakuje. Mamy osuwiska, podtopienia i zjawiska krasowe. Ale największe zagrożenie wiąże się z występowaniem pokryw lessowych.

Dlatego na całym obszarze atlasu Lublina-Świdnika, ze względu na przeciętne lub ograniczone warunki budowlane zaleca się każdorazowo szczegółowe rozpoznanie geologiczno-inżynierskie i geotechniczne w zależności od kategorii geotechnicznej obiektu budowlanego.

Warto jednocześnie zaznaczyć, że obecnie trudno znaleźć, zwłaszcza na obszarach miast, tereny, które nie są zagrożone pod kątem występowania zagrożeń geologicznych i mam tutaj na myśli te naturalne, jak i te wywołane działalnością człowieka.

Dla tego obszaru nie powstały wcześniej takie opracowania. Przygotowując atlas korzystaliśmy jedynie z danych archiwalnych takich jak dokumentacje i otwory archiwalne, wyniki terenowych i laboratoryjnych badań geologiczno-inżynierskich, geotechnicznych oraz dane geofizyczne.

Zdecydowanie tak, zresztą ich aktualizacja jest obowiązkowa i powinna być prowadzona co 5 lat w ramach zadań państwowej służby geologicznej.

Z pewnością, bo jeśli ktoś podejmie decyzję o realizacji inwestycji, zwłaszcza na terenach o ograniczonych warunkach budowlanych, musi być świadom zagrożeń i ryzyk jakie mogą wystąpić podczas planowania, realizacji i eksploatowania inwestycji, aby im przeciwdziałać.

Nie warto bowiem oszczędzać na wykonaniu szczegółowych badań geologiczno-inżynierskich, chociaż mogą się wydawać bardzo drogie. W skali całej inwestycji stanowią jednak zaledwie procent całkowitych kosztów (często jeszcze mniej), zaś ich wykonanie zdecydowanie ogranicza ryzyka inwestycyjne.

Może z nich korzystać każdy mieszkaniec, bo dostęp do atlasu jest powszechny i bezpłatny. Dane udostępniane są poprzez portale internetowe PIG-PIB takie jak:
http://atlasy.pgi.gov.pl
http://geologia.pgi.gov.pl
http://geolog.pgi.gov.pl
https://baza.pgi.gov.pl/geoportal/uslugi/gis

Dane można przeglądać też za pomocą darmowej aplikacji GeoLOG.

Z doświadczenia wiemy, że głównymi odbiorcami atlasów są geolodzy i pracownicy przedsiębiorstw branży geologicznej – to właśnie oni występują do Narodowego Archiwum Geologicznego z wnioskami o udostępnienie danych cyfrowych dotyczących atlasów.

Ponadto po atlas mogą sięgać: urbaniści i architekci, administracja samorządowa i państwowa, projektanci wielu branż, naukowcy, wykładowcy wyższych uczelni i studenci oraz pracownicy instytutów badawczych.

Tak i to w wielu rodzajach inwestycji. Mapy mogą mieć zastosowanie w przypadku wyboru lokalizacji inwestycji dotyczących odnawialnych źródeł energii (OZE), w bardzo szerokim zakresie, począwszy od gruntowych pomp ciepła przez sieci elektroenergetyczne, fundamenty energetyczne, magazyny energii cieplnej, a kończąc na farmach wiatrowych i fotowoltaicznych.

Mapy mogą być wykorzystywane do planowania systemu retencji wody w tym wyboru miejsc na zbiorniki retencyjne, określania kierunków spływu powierzchniowego, czy miejsc możliwych podtopień lub powodzi od wód gruntowych.

Właśnie teraz przygotowujemy się do rozszerzenia zestawu map tematycznych atlasów geologiczno-inżynierskich o mapy dedykowane do lokalizacji inwestycji OZE.

Obecnie przygotowujemy się do opracowania dwóch nowych atlasów geologiczno-inżynierskich dla Rzeszowa i Białegostoku, które planujemy zakończyć w roku 2026. Jednocześnie w przyszłym roku chcielibyśmy rozpocząć realizację kolejnych dwóch – dla Radomia oraz Gorzowa Wielkopolskiego.

Miasta, dla których w przyszłości zamierzamy wykonać atlasy geologiczno-inżynierskie to: Bielsko-Biała, Częstochowa, Grudziądz, Kalisz, Kielce, Legnica, Olsztyn, Opole, Płock, Słupsk, Tarnów, Toruń, Włocławek i Zielona Góra. Dla tych miejscowości zostały opracowane już tzw. studia wykonalności.

Realizacja atlasu geologiczno-inżynierskiego i publikacja artykułu zostały sfinansowane ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej