Pora postawić na ochronę bioróżnorodności lasów i ograniczenie wycinki drzew? Eksperci wyjaśniają, dlaczego to takie ważne

Członkowie Komitetu Problemowego ds. Kryzysu Klimatycznego przy Prezydium PAN zauważają, że lasy są zarazem ofiarą zmian klimatu, jak i naszym kluczowym sojusznikiem w walce z nimi.

Lasy odgrywają ważną rolę w zapewnieniu stabilności środowiska. Przeciwdziałają antropogenicznej zmianie klimatu oraz łagodzą jej skutki.

- Dlatego istnieje potrzeba podjęcia pilnych działań zmierzających do ochrony polskich lasów dla zachowania korzyści, które społeczeństwo czerpie z ich istnienia. Kompleksowe działania powinny być wypracowane z udziałem wszystkich grup interesariuszy oraz ekspertów - zauważają eksperci z PAN.

W związku z tym Komitet Problemowy ds. Kryzysu Klimatycznego przy Prezydium PAN wzywa do opracowania wielowymiarowej, opartej na dialogu społecznym polityki leśnej, która będzie łączyła szybko rozwijającą się wiedzę naukową na temat tych złożonych ekosystemów z potrzebami i interesami różnych grup społecznych.

Do najpilniejszych wyzwań naukowcy z komitetu PAN zaliczyli zwiększenie potencjału polskich lasów w zakresie magazynowania węgla i wody, a także ich przystosowanie do zmieniających się warunków klimatycznych. - Są działania, które trzeba podjąć natychmiast, aby uniknąć nieodwracalnych strat - zastrzegają.

Eksperci sugerują, aby bezzwłocznie ograniczyć lub wyeliminować wycinkę drzew (szczególnie liściastych) w obszarach chronionych i ich bezpośrednim sąsiedztwie, na terenach górskich, w dolinach cieków i w obszarach najcenniejszych przyrodniczo, ustanowić moratorium na wycinkę drzew starych i starodrzewów leśnych do czasu rozpoznania ich zasobów w skali kraju i możliwości objęcia ich ochroną oraz objąć ochroną i wspierać odtwarzanie mokradeł leśnych oraz wszystkich innych naturalnych form retencji wody na terenach lasów (w tym tam i stawów bobrowych).

Aby zwiększyć potencjał adaptacyjny lasów do zmiany klimatu, a także ich wpływ na adaptację innych sektorów gospodarki, zwłaszcza na bezpośrednio zależne od stanu i powierzchni lasów zasoby wodne, należy zwiększać powierzchnie zalesione (zalecenie IPCC, czyli Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu, to osiągnięcie progu pokrycia 30–50 proc. terenu obszarami o cechach naturalnych) i prowadzić działania w kierunku zwiększania naturalnej retencji leśnej poprzez działania ekohydrologiczne i NbS (wykorzystanie procesów opartych o przyrodę, z ang. Nature based Solutions), oparte głównie o ukształtowanie terenu, ochronę różnorodności biologicznej i odtwarzanie siedlisk bagiennych - czytamy w komunikacie.

W gospodarowaniu lasami o charakterze naturalnym naukowcy zalecają wdrożenie podejścia ekosystemowego z wykorzystaniem wiedzy o udziale zwierząt kręgowych i bezkręgowych oraz grzybów i roślin innych niż drzewa jako pełnoprawnych elementów lasu, mających wymierny wpływ na procesy akumulacji i dekompozycji węgla w ekosystemie.

- Rozważając wpływ zmian klimatu na lasy, nie można pominąć ich funkcji zaopatrzeniowej, zwłaszcza w zakresie dostarczania surowca drzewnego. Sektor leśno-drzewny zapewnia wiele miejsc pracy i znacząco przyczynia się do rozwoju gospodarczego kraju, w tym poprzez eksport produktów opartych o drewno. Dlatego też konieczne jest zapewnienie polskiej branży drzewnej stabilnego zaopatrzenia w surowiec, co w wyniku zmian klimatycznych oraz podejmowanych działań adaptacyjnych i mitygacyjnych może być coraz trudniejsze - piszą eksperci z PAN.

Naukowcy sugerują też wprowadzanie rozwiązań łagodzących ograniczoną podaż drewna surowego – rozwiązania takie powinny obejmować m.in. poprawę systemu recyklingu papieru, wprowadzenie systemu recyklingu drewna, zmianę systemu sprzedaży drewna przez Lasy Państwowe, która ograniczyłaby eksport polskiego drewna poza granice Unii Europejskiej i promowałaby jego przerób w Polsce, a także wyeliminowanie zużycia pełnowartościowego surowca drzewnego w energetyce.

Powyższe działania, zdaniem członków komitetu, powinny się również znaleźć w wieloletniej polityce leśnej państwa, uwzględniającej plan adaptacji lasów do zmian klimatu. Dokument ten powinien zostać w trybie pilnym opracowany poprzez dialog społeczny z udziałem wszystkich grup interesariuszy oraz ekspertów.

Koncentracja prawie 80 proc. zasobów leśnych w rękach Skarbu Państwa jest czynnikiem sprzyjającym podejmowaniu szybkich i skutecznych działań związanych z ochroną lasów przed zmianami klimatu. Podejmowane decyzje powinny być jednak wypracowane w ramach partycypacyjnego procesu włączającego wszystkie grupy interesariuszy oraz naukowców zajmujących się tematyką leśną, przyrodniczą i społeczną.

- Należy również większą niż do tej pory uwagę zwrócić na lasy prywatne, które stanowią prawie 20 proc. powierzchni leśnej Polski. Konieczne jest wprowadzenie działań osłonowych dla lasów prywatnych, wspierających przebudowę i ochronę drzewostanów. Potrzebne są instrumenty ekonomiczne wspierające naturalną sukcesję leśną na gruntach prywatnych. Prywatni właściciele lasów powinni być również objęci systemem szkoleń dotyczących związków pomiędzy zmianami klimatu a gospodarowaniem lasami - zalecają naukowcy.