Najważniejsza jest pamięć. 78. rocznica wybuchu powstania w getcie warszawskim

78 lat temu, w wigilię żydowskiego święta Pesach, 19 kwietnia 1943 roku wybuchło powstanie w getcie warszawskim – pierwsze miejskie wystąpienie powstańcze, będące największym zrywem zbrojnym Żydów w największym getcie w okupowanej podczas II Wojny Światowej Europie. Tego dnia o godzinie 6 rano liczne oddziały SS pod powództwem Ferdinanda von Sammern-Frankenegga, wspierane przez czołgi i wozy pancerne wkroczyły na teren warszawskiego getta, aby je ostatecznie zlikwidować. Ich działanie napotkało na opór członków Żydowskiej Organizacji Bojowej pod zwierzchnim dowództwem Mordechaja Anielewicza oraz bojowców Żydowskiego Związku Wojskowego.

Przez pierwsze dni powstańcy utrudniali Niemcom penetrację getta, obstrzeliwali ich, obrzucali granatami i butelkami z benzyną. Jednak pomimo ogromnej siły walki i determinacji powstańcy nie mieli szans na zwycięstwo, wyszkolone w zabijaniu oddziały SS, Wehrmachtu z pomocą policji bezpieczeństwa i formacji pomocniczych, mieli nad powstańcami ogromną przewagę liczebną i zbrojeniową.

Niemcy na rozkaz Stroopa wysadzali w powietrze bunkry, odcinając możliwość przemieszczania się i łączności bojownikom. Wpuszczali do piwnic gazy bojowe, podpalali dom za domem, równając getto z ziemią. 16 maja 1943 r. warszawskie getto przestało istnieć.

Powstanie w getcie warszawskim miało wymiar niezwykle symboliczny – było niezwykłym aktem przeciwstawienia się agresji w imię godności ludzkiej i w obronie człowieczeństwa, walki o honor, wyborem „śmierci z bronią w ręku”. Ci, którzy nie zginęli pod gruzami zniszczonych kamienic lub nie zostali zamordowali, byli deportowani do obozów zagłady, m.in. wielu z nich trafiło do niemieckiego obozu koncentracyjnego na Majdanku.

W upamiętnienie 78. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim i przypadający na 19 kwietnia Dzień Pamięci o Holokauście i przeciwdziałaniu zbrodniom przeciwko ludzkości włączyło się wiele instytucji w całej Polsce. W południe na terenie Warszawy zawyły syreny, jak co roku Muzeum Historii Żydów POLIN zorganizowało ogólnopolską społeczno-edukacyjną akcję Żonkile, która ze względu na panującą pandemię przeniosła się do Internetu.

Państwowe Muzeum na Majdanku z tej okazji zaprezentowało na swojej stronie wiersz pt. „Buty trupów” z 1943 r., autorstwa dwunastoletniej polsko-żydowskiej więźniarki z Majdanka. A o godzinie 17 na stronie Muzeum na Facebooku odbył się wykład online dra hab. Dariusza Libionki pt. „Żydzi warszawscy w obozach na Lubelszczyźnie po powstaniu w getcie (kwiecień–listopad 1943)"

– Wykład dotyczył deportacji mieszkańców getta warszawskiego do KL Lublin (Majdanek) i do obozów pracy w Poniatowej, Trawnikach i Budzyniu w okresie trwania powstania. Omówione zostały losy więźniów, ze szczególnym uwzględnieniem działalności konspiracyjnej aż do czasów likwidacji obozów w początkach listopada 1943 r. – podsumowują organizatorzy.

Do obchodów tego dnia przyłączyło się również wiele szkół. M.in. uczniowie chełmskiego technikum złożyli symboliczne żółte żonkile pod pomnikiem „Ku pamięci Żydom ofiarom Zagłady,” tablicą upamiętniającą bohaterską postać Szmula Zygielbojma i tablicą poświęconą ofiarom Marszu Śmierci.