Wanda Madlerowa – więźniarka Na Zamku i KL Ravensbrück

Urodziła się w Wigilię 1890 r. w Krakowie jako drugie z kolei dziecko Aleksandra Lippomana i Józefy z d. Węglińskiej. Otrzymała typowe dla ziemianek humanistyczne wychowanie, a po maturze podjęła studia na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Dyplom z biologii uzyskany w 1912 r. dał jej możliwość podjęcia studiów doktoranckich u prof. Odona Bujwida – pierwszego polskiego bakteriologa. Na studiach zaangażowała się w działalność konspiracyjnej organizacji młodzieżowej Związku Młodzieży Polskiej „Zet”, gdzie poznała swojego przyszłego męża – studenta medycyny Stefana Madlera. Niestety wybuch I wojny światowej nie pozwolił jej na kontynuowanie kariery uniwersyteckiej. Razem z mężem uciekła do czeskiej miejscowości Choceň, gdzie w obozie dla polskich uchodźców pracowała jaka pielęgniarka.

Do pracy na uniwersytecie Madlerowa wróciła jesienią 1917 r., przyjmując posadę w Instytucie Bakteriologicznym, ale już niecały rok później, z pobudek społecznych Madlerowie wraz z synkiem przeprowadzili się do Zamościa. Uważali za obywatelski obowiązek wykorzystać swoje wykształcenie dla pacy na rzecz mieszkańców Zamojszczyzny. Dlatego też Wanda przyjęła posadę kierowniczki w laboratorium chemiczno-bakteriologicznym, a jej mąż prowadził praktykę lekarską jako lekarz powiatowy. Niestety rok później Madlerowa owdowiała, co poskutkowało rezygnacją z pracy w laboratorium i objęciem posady nauczycielki fizyki w Państwowym Gimnazjum Żeńskim im. Marii Konopnickiej w Zamościu (obecnie II LO). W 1922 r. objęła funkcję dyrektorki placówki, a kilka lat później w 1929 r. przeprowadziła się do Białej Podlaskiej, co było konsekwencją przyjęcia przez nią propozycji kierowania tamtejszym gimnazjum żeńskim.

Wybuch II wojny światowej i związana z nim działalność konspiracyjna doprowadziły Madlerową do aresztowania i osadzenia w czerwcu 1940 r. w więzieniu na Zamku w Lublinie. Po śledztwie trwającym 10 miesięcy, po którym pozostał jej trwały ślad w postaci blizn na głowie w kształcie podkówek od butów strażnika, została przewieziona jako jedna z czterech pierwszych więźniarek Zamku do obozu koncentracyjnego w Ravensbrück. Towarzyszyły jej

Do największego obozu koncentracyjnego dla kobiet, jakim był wówczas KL Ravensbrück trafiły 19 IV 1941 r., po piętnastu dniach podróży. Madlerowa otrzymała naszywkę z numerem obozowym 6010 i czerwony winkiel z literą „P” oznaczający więźniarkę polityczną narodowości polskiej.

W obozie zaangażowała się w organizację tajnego nauczania, które m.in. za jej sprawą odbywało się systematycznie i metodycznie. Madlerowa wykorzystując swoje doświadczenie pedagogiczne współorganizowała klasy na poziomie gimnazjalnym, w których prowadziła naukę łaciny i klasy licealne. Z braku podręczników, wykorzystywała zasoby własnej pamięci, spisując wykłady na skrawkach opakowań po niemieckich gazetach lub po szpulach, ukradzionych ze szwalni. Swoje prelekcje prowadziła dla grupki dziewcząt w czasie codziennych zajęć lub krótkich wolnych chwil. Cieszyła się dużym autorytetem wśród uczennic i współwięźniarek, które wybrały ją na przewodniczącą sądu koleżeńskiego, którego głównym zadaniem było reagowanie na przejawy niewłaściwego zachowania wobec innych osadzonych. Pozostała w pamięci nie tylko jako pedagog, który swoją postawą uczył jak zachować się warunkach obozowych, ale jako koleżanka która utrzymywała dobre relacje nie tylko z Polkami, ale i z Francuzkami, Holenderkami, Rosjankami czy Niemkami – komunistkami.

W wyniku akcji ewakuacji obozu, zorganizowanej przez szwedzkiego hrabiego Folke Bernadotte więźniarki zostały przewiezione pociągiem towarowym przez Lubekę do granicy duńsko-niemieckiej, a stamtąd statkiem do Malmö.

Po przybyciu do Szwecji i pobycie w kilku obozach przejściowych Madlerowa zamieszkała w Sztokholmie, gdzie intensywnie włączyła się w działalność polskich instytucji emigracyjnych. Jako była więźniarka zaangażowała się w prace Polskiego Związku byłych Więźniów Politycznych w Szwecji, a podczas jego pierwszego zjazdu w kwietniu 1946 r. w Lund została wybrana członkiem zarządu. Będąc przewodniczącą Sekcji Odzieżowej Polskiego Komitetu Pomocy nie tylko służbowo udzielała pomocy, ale często utrzymywała kontakt korespondencyjny z osobami, które wcześniej otrzymały od niej wsparcia materialnego. Jako członek Prezydium Rady Uchodźstwa Polskiego w Szwecji organizowała stypendia naukowe dla młodzieży i kursy dla dorosłych. Poza tym współpracowała ze Stowarzyszeniem Polskich Kombatantów w Szwecji biorąc udział w organizowanych przez stowarzyszenie obchodach polskich rocznic narodowych.