Lublinianka 100-lecia. Wanda Hempel-Papiewska: Idealistka, która tworzyła Lubelską Spółdzielnię Spożywców

Kiedy Wanda Hempel-Papiewska w 1912 r, przyjechała do Lublina, była już doświadczoną, choć niespełna trzydziestoletnią, działaczką społeczną. Urodziła się w Choroszczynce (powiat bialski), ale to w Warszawie, gdzie pojechała uczyć się na kursach handlowych, zetknęła się z literaturą socjalistyczną i wstąpiła do PPS.

Nic więc dziwnego, że kiedy razem z mężem, Franciszkiem Papiewskim, przyjechała do Lublina, znalazła się w kręgu lewicowej inteligencji, skupionej wokół redakcji „Kuriera Lubelskiego”. Do grupy tej należał m.in. brat Wandy, filozof Jan Hempel. I tam zrodził się pomysł założenia spółdzielni spożywczej. - Do spółdzielczości pociągała mnie idea braterstwa, myśl tworzenia zrzeszeń opartych na wzajemnej pomocy, dążenie do zaprowadzenia sprawiedliwego ładu, wykluczającego wyzysk i krzywdę człowieka - pisała Hempel-Papiewska.

W 1912 r. roku stanęła na czele komisji organizacyjnej, która przygotowywała grunt pod uruchomienie spółdzielni. Na 19 stycznia 1913 r. zwołano zebranie założycielskie, a Hempel-Papiewska weszła do władz Lubelskiego Stowarzyszenia Spożywczego (w 1922 r. przekształconego w Lubelską Spółdzielnię Spożywców), w których zasiadała aż do II wojny światowej.

- Była nie tylko twórczynią, która dała podwaliny ideowe dla działania Spółdzielni, ale też przez wiele lat pracowała na rzecz jej rozwoju - podkreśla Mieczysław Zapał, prezes LSS„Społem”. To m.in. dzięki jej pracy z jednego sklepiku na rogu ulic Foksalskiej (obecnie 1-go Maja) i Bychawskiej, LSS rozrósł się do całej sieci. W jej ramach działały też m.in. piekarnia, masarnia i pola uprawne pod miastem. - Kierowała Wydziałem Społeczno-Wychowawczym, angażowała się w pracę kulturalną i edukacyjną- mówi Mieczysław Zapał. Organizowała więc szkolenia, wykłady, imprezy kulturalne, przez 30 lat prowadziła Bibliotekę LSS . Przywiązywała też wielką wagę do idei, które przyświecały założycielom Spółdzielni a nacisk kładły na sytuację ubogich robotników. - Podczas I wojny światowej, mimo szalejącej drożyzny, w sklepach Spółdzielni można było nadal kupić żywność po, w miarę możliwości, stałych, niskich cenach - zaznacza Zapał. Wtedy LSS zdobyła uznanie mieszkańców Lublina.

Papiewska nie przestawała być aktywna także poza Spółdzielnią. Angażowała się też w działalność polityczną. W 1921 r. weszła do Rady Miasta Lublina z listy PPS, została też jej wiceprzewodniczącą. - Dała się tam poznać jako kobieta silna osobowością, ale też merytorycznie - podkreśla Katarzyna Zabratańska, prezeska Innej Fundacji. - Walczyła m.in. o transprentność finansową podczas realizowania dużych miejskich inwestycji. Dokonała m.in. rewizji środków wydatkowanych na współpracę z amerykańską frmą Ulen & Co. Dzięki Papiewskiej prezydent miasta zaczął składać coroczne sprawozdania ze swojej działalności. Udało jej się też negocjować dodatkowe pieniądze m.in. na służbę zdrowia czy edukację - dodaje.

W czasie II wojny ukrywała się przed Gestapo u rodziny pod Sandomierzem. Jej mąż po wojnie został wicedyrektorem Kancelarii Cywilnej prezydenta Bolesława Bieruta. Wykorzystując swoje kontakty Papiewska wielokrotnie interweniowała w obronie więźniów politycznych.

Tuż po wojnie jeszcze działała w organizacjach, próbując protestować przeciwko polityce nowych władz wobec spółdzielczości. W latach 50. zaczęła jednak stopniowo wycofywać się z życia publicznego. - Dostrzegła, że nie ma już przestrzeni dla idei, które krzewiła - mówi Katarzyna Zabratańska.

Zmarła 14 stycznia 1974 r. Jej grób znajduje się na cmentarzu przy ul. Lipowej.

Korzystałam z „50 lat lubelskiej spółdzielni spożywców”; Warszawa; Zakład Wydawnictw CRS; 1963
***

Do końca 2018 roku, w którym świętujemy 100-lecie odzyskania przez Polskę niepodległości, na naszych łamach będziemy pisać o lubliniankach z naszej historii. Kobietach, które wpłynęły na losy naszego miasta. Kobietach zasługujących na to, by Lublin o nich pamiętał.