Muzeum i Miejsce Pamięci w Bełżcu powstało 20 lat temu. Jubileuszowe obchody potrwają trzy dni

3 czerwca 2004 roku przy udziale najwyższych władz RP, przedstawicieli czołowych organizacji żydowskich ze Stanów Zjednoczonych oraz licznych delegacji z Polski i zagranicy nastąpiło uroczyste otwarcie Muzeum i Miejsca Pamięci w Bełżcu.

– W 1987 roku pochodzący z Tomaszowa Lubelskiego Miles Lerman, przewodniczący Rady Muzeum Holokaustu w Waszyngtonie, wystąpił z apelem do świata o godne upamiętnienie ofiar obozu zagłady w Bełżcu. W wyniku jego starań w 1995 roku podpisana została umowa pomiędzy Rządem Polskim a Muzeum Holokaustu w Waszyngtonie, w ramach której na terenie byłego obozu zagłady w Bełżcu zaplanowano przygotowanie upamiętnienia blisko 500 tys. zamordowanych tu osób – mówi Agnieszka Kowalczyk-Nowak, rzeczniczka prasowa Państwowego Muzeum na Majdanku.

W wyniku konkursu przeprowadzonego w 1997 roku wyłoniono zwycięski projekt, który poza zabezpieczeniem terenu masowych grobów miał za zadanie wyrazić za pomocą symbolicznych struktur architektonicznych tragedię osób deportowanych do obozu zagłady.

– W procesie jego realizacji rząd Polski reprezentował Andrzej Przewoźnik, sekretarz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, natomiast od 2002 roku stronę Żydów amerykańskich reprezentował rabin Andrew Baker, dyrektor ds. międzynarodowych Amerykańskiego Komitetu Żydowskiego (AJC). Zgodnie z porozumieniem z 1995 roku połowę kosztów budowy ponieśli darczyńcy ze Stanów Zjednoczonych – podkreśla rzeczniczka.

Muzeum i Miejsce Pamięci w Bełżcu zostało wybudowane w 2004 r. jako oddział Państwowego Muzeum na Majdanku.

– W budynku muzealnym prezentowana jest stała wystawa historyczna dokumentująca dzieje SS-Sonderkommando Belzec na tle nazistowskiej polityki eksterminacyjnej wobec Żydów. Eksponowane tam przedmioty to m.in. prywatne rzeczy osób zgładzonych w obozie. W dawnym budynku komendantury realizowane są lekcje muzealne i warsztaty dla młodzieży z Polski i zagranicy. Ofiary tego miejsca upamiętnia pomnik-cmentarz. Centralną część tworzy wzgórze z masowymi grobami, które przecina wąska droga nazywana Szczeliną. U jej wylotu, w miejscu przypuszczalnej lokalizacji komór gazowych, znajduje się Nisza Ohel z imionami pomordowanych – opisuje Kowalczyk-Nowak.

Program wydarzeń obejmuje m.in. prelekcje dotyczące powstawania muzeum i upamiętnienia terenu byłego obozu zagłady w Bełżcu oraz międzynarodową konferencję „Museum exhibitions in the Holocaust memorials: from Bełżec to Sobibór”. Można wziąć w nich udział w dniach 3–5 czerwca 2024 roku.

Pierwszy dzień to cykl spotkań, prezentacji i dyskusji skierowanych do szerokiego grona odbiorców, w których można wziąć udział na miejscu w siedzibie Muzeum (ul. Ofiar Obozu Zagłady 4, Bełżec).

Z kolei w dniach 4–5 czerwca odbędzie się konferencja on-line, w której uczestniczyć będą przedstawiciele najważniejszych muzeów i organizacji zajmujących się pielęgnowaniem pamięci o ofiarach Holokaustu i drugiej wojny światowej. Poświęcona jest ona percepcji muzeów działających w miejscach Zagłady pod kątem ich wystaw z perspektywy dwóch ostatnich dekad, w których muzea i ekspozycje historyczne ulegały głębokim przeobrażeniom. Udział w konferencji możliwy jest wyłącznie on-line po rejestracji na stronie.

Szczegółowy program wydarzenia dostępny jest na stronie Muzeum i Miejsca Pamięci w Bełżcu.