Środa z Instytutem Europy Środkowej. Łotysze w kamaszach. Obowiązkowa służba wojskowa na Łotwie

Spośród państw bałtyckich jedynie na Łotwie nie ma powszechnego obowiązku służby wojskowej, z którego zrezygnowano w 2007 r. Od tamtej pory łotewska armia składa się z żołnierzy zawodowych i rezerwy, w tym ochotników Gwardii Narodowej. Obecnie Łotwa planuje przywrócenie obowiązkowej służby wojskowej od 2023 r. Z punktu widzenia bezpieczeństwa regionalnego to wyraz nie tylko praktycznych działań na rzecz wzmocnienia krajowego bezpieczeństwa w kontekście zagrożeń ze strony Rosji, ale także politycznego zaangażowania i budowania potencjału NATO. Niewielkie zasoby militarne Łotwy nie pozwalają jej na zabezpieczenie granic bez pomocy sojuszników, jednak państwo to chce być postrzegane jako poważny partner, rozwijający indywidualne zdolności.

O harmonogramie i powodzeniu przygotowań w zakresie obowiązkowej służby wojskowej będą decydowały środki finansowe. Łotwa zakłada, że początkowo będzie obowiązywał pięcioletni okres przejściowy, w którym podstawę będą stanowili ochotnicy. W kolejnych latach pobór obejmie mężczyzn w wieku 18-27 lat, również tych mieszkających za granicą. Kobiety także będą mogły przystąpić do służby wojskowej na zasadzie dobrowolności. Służba będzie trwała 12 miesięcy, w tym 1 miesiąc urlopu, a wynagrodzenie będzie wynosiło 400 euro, co stanowi niewiele mniej niż obecna pensja minimalna (500 euro). Dla osób, które z różnych względów nie będą mogły odbyć służby, przewidziano możliwość służby zastępczej w instytucjach państwowych, placówkach ochrony zdrowia czy opieki społecznej. W pierwszych latach pobór obejmie około 1 tys. osób, następnie wzrośnie do 5 tys. rocznie. Szacuje się, że Łotwa będzie potrzebowała na ten cel od około 120 mln euro rocznie do nawet 800 mln euro rocznie.

Kolejną kwestią jest poparcie społeczne dla inicjatywy rządowej. Podczas gdy od kilku lat na Łotwie realizowane są programy edukacyjne podnoszące świadomość społeczną i kształtujące umiejętności w zakresie samoobrony, wśród Łotyszy z roku na rok spada zainteresowanie zawodową armią. Jest to niewątpliwie związane z brakiem zaufania społecznego do instytucji publicznych, ale również kryzysem demograficznym, który Łotwę dotyka w największym stopniu. Przypuszcza się jednak, że ze względu na zagrożenie militarne ze strony Rosji poparcie wobec obowiązkowej służby wojskowej będzie wzrastać.

Wyzwaniem może okazać się stosunek mniejszości rosyjskojęzycznej, która stanowi około 32% mieszkańców Łotwy. Osoby rosyjskojęzyczne są bowiem zwykle bardziej krytyczne wobec rządu i niezadowolone z sytuacji w kraju. Wśród osób młodych odsetek deklarujących bycie patriotami i przynależność polityczno-kulturową do Łotwy jest niższy niż wśród starszych generacji. Z tego powodu grupa ta może być bardziej sceptyczna wobec obowiązkowej służby wojskowej na Łotwie. Mało jednak prawdopodobne, by stało się to przyczyną wzrostu niezadowolenia społecznego i masowych protestów wśród rosyjskojęzycznych mieszkańców Łotwy.

Ostatnią kwestią są zbliżające się wybory parlamentarne, które mają się odbyć w październiku br. Obowiązkowy pobór może bowiem stać się istotnym tematem podczas kampanii wyborczej. Jednak osoby młode, których pobór będzie dotyczył w największym stopniu, są zwykle mniej zaangażowane politycznie, dlatego nie wydaje się, by decyzja o obowiązkowej służbie wojskowej istotnie wpłynęła na uczestnictwo w głosowaniu oraz, w rezultacie, na wynik wyborów.

Więcej informacji i aktualnych komentarzy na stronie internetowej Instytutu Europy Środkowej w Lublinie pod tym adresem.