Kilka słów o ekonomii behawioralnej

A teraz wyobraź sobie, że będąc w sklepie kupiłeś los i wygrałeś 1000 zł. Na co je przeznaczysz? Czy odpowiedź będzie taka sama jak w pierwszym przykładzie?

Ekonomiści głównego nurtu, wciąż dominującego w teorii ekonomii, szukają racjonalnych, modelowych rozwiązań tłumaczących i opisujących nasze zachowanie. W ich modelach, zaprezentowane przeze mnie różnicowanie źródła dochodu nie mają sensu. Uznają, że każdy z nas ma pewną hierarchię celów i potrzeb i że zachowujemy się racjonalnie, a więc wybieramy takie rozwiązanie, które jest dla nas najbardziej korzystne. I w tym kontekście jeśli otrzymamy 1000 złotych, to niezależnie od tego skąd pochodzą, przeznaczymy je na ten sam, najważniejszy dla nas cel.

Tymczasem, ekonomiści behawioralni, do których zalicza się również tegoroczny laureat Nagrody Nobla Richard Thaler, podważają tego rodzaju opisywanie rzeczywistości. Dowodzą, podpierając się obserwacją naszych zachowań, że nasze decyzje są mocno nieracjonalne i oparte na szeregu psychologicznych uwarunkowań. Jest takie powiedzenie - łatwo przyszło, łatwo poszło. Gdy przeprowadzono badania, jak ludzie zagospodarowali duże pieniądze wygrane na loterii, to okazało się, że większość z nich bardzo szybko je roztrwoniła. Gdy podobne pieniądze zarobimy ciężko pracując lub inwestując, to je znacznie bardziej cenimy i chętniej oszczędzamy lub z większym namysłem wydajmy.

Nie muszę daleko szukać, wystarczy, że obserwuję mojego syna, który w tym roku po raz pierwszy w życiu pracował przez dłuższy czas w wakacje i zarobił swoje pierwsze prawdziwe pieniądze. Z jakim pietyzmem do nich podchodzi, jak szanuje każdą złotówkę, jak wybiera cele, na jakie te pieniądze wydaje i z jakim trudem się z nimi rozstaje. Nigdy w życiu nie widziałem takich zachowań, gdy otrzymywał kieszonkowe.

Takie przykłady można mnożyć. To uwarunkowania psychologiczne mają decydujący wpływ na podejmowane przez nas decyzje i tylko ekonomia behawioralna ma szansę opisać rzeczywistość w sposób prawdziwy.