Meandry statystyki

Statystyka sama w sobie nie jest zła. Jest po prostu zbiorem danych, zestawionych syntetycznie, aby można było je lepiej zrozumieć i zinterpretować. Gdy te dane traktujemy kompleksowo, patrząc na dane zjawisko z różnych stron, można więcej zobaczyć i zrozumieć.

Posłużę się przykładem rynku pracy w Polsce. Od kilku miesięcy mamy ciągły zachwyt nad tym, jak dobrze się dzieje w polskiej gospodarce, jak znacząco maleje bezrobocie, jaki jest to wielki sukces rządzących. I rzeczywiście, gdy porównamy wskaźniki bezrobocia, to na koniec 2014 r. wynosiło ono 11,4 proc., rok później 9,7 proc., a na koniec ubiegłego roku 8,3 proc. Jest znakomicie!

Spójrzmy no to jednak z nieco innej strony - ile osób w Polsce pracuje. Liczba pracujących na koniec 2014 r. wynosiła 16 018 tys., na koniec 2015 r. - 16 276 tys., a na koniec 2016 r. - 16 325 tys. Wzrost jest, ale nie wygląda to już tak spektakularnie. Zwłaszcza że już w 2010 roku liczba osób zatrudnionych w Polsce przekraczała 16 199 tys., a wskaźnik bezrobocia wynosił wówczas 11,5 proc.

Mimo więc tego, że bezrobocie znacząco maleje, pracujących wcale tak dużo nie przybywa. Skąd ten paradoks? Ze sposobu liczenia wskaźnika bezrobocia. Opiera on się bowiem na osobach zarejestrowanych jako bezrobotne w stosunku do wszystkich osób zdolnych do pracy będących w odpowiednim wieku. Jeśli ktoś wyjeżdża do pracy za granicę i się nie rejestruje, to ze statystyki bezrobocia wypada, ale nie ma go również wśród pracujących. Jeśli zmieniamy wiek emerytalny, to zmienia się również wskaźnik bezrobocia, bo albo przybywa osób formalnie zdolnych do pracy, albo ich ubywa. Takich zniekształceń i „manipulacji” może być więcej. I jeśli tego nie rozumiemy, a w naszych ocenach opieramy się tylko na jednym parametrze, to zdecydowanie przekłamujemy rzeczywistość.