Teoria kontraktów doceniona

Teoria kontraktów powstała na gruncie tzw. alternatywnych teorii firmy. Teorie te bazują przede wszystkim na obserwacji faktycznych zachowań osób tworzących i uczestniczących w funkcjonowaniu podmiotów gospodarczych. Z obserwacji tych wynikają natomiast pewne zasady, reguły, uwarunkowania postępowania, którym próbuje się nadać bardziej uniwersalny charakter tworząc różnego rodzaju teorie. Ekonomia klasyczna zupełnie nie interesowała się zachowaniem poszczególnych osób tworzących firmę, tym co je warunkuje, optymalizuje, skłania do takich lub innych zachowań. Traktowała firmę jako całość kierującą się jedynie optymalizacją ekonomiczną. Praktyka gospodarcza pokazuje jednak, że działania przedsiębiorstw są zróżnicowane i zależą od olbrzymiej masy uwarunkowań ze-wnętrznych i wewnętrznych. Właśnie badaniem tej różnorodności i odkrywaniem zasad, które w niej występują, zajmują się ekonomiści tworzący współczesne teorie firmy.

Sukces firmy zależy w znacznej mierze od sposobu postępowania osób ją tworzących. Od zarządu począwszy, aż po najniższe stanowiska pracownicze. A to, jak te osoby działają, jest uwarunkowane umowami, które zawierają. Tym, jak mają zdefiniowane prawa i obowiązki, jak zostały określone cele, jakie otrzymały narzędzia do ich realizacji. Teoria kontraktów zwraca przede wszystkim uwagę na problem tzw. zachowań oportunistycznych. A więc zachowań nakierowanych na własny interes wykonawcy umowy, niekoniecznie zgodny z interesem zleceniodawcy. Menadżer, którego wynagrodzenie uzależnimy tylko od bieżącego zysku, będzie go maksymalizował nie zważając na długoterminowy rozwój przedsiębiorstwa, pracownik, któremu bardzo wąsko zdefiniujemy zakres obowiązków, nie będzie realizował aktualnie najważniejszych zadań, lecz tylko te zapisane w umowie, kierujący firmą państwową będzie skupiony na realizacji celów określonych przez politycznego pryncypała, a nie na efektywności jego funkcjonowania.

Teoria kontraktów ma w konsekwencji bardzo konkretne zastosowanie. Pozwala przede wszystkim lepiej kształtować umowy między właścicielami firm i menadżerami oraz między menadżerami i pracownikami. Pozwala też zrozumieć nieefektywność funkcjonowania niektórych organizacji, w tym spółek kontrolowanych przez państwo.

Dobrze się dzieje, że Bank Szwecji w swoich decyzjach dostrzega dorobek naukowy ekonomistów zajmujących się bardzo praktycznym zagadnieniami, a nie tylko ogólnym teoriami ekonomii.